Το ειδικό βάρος μιας ερώτησης

Με κάποια καθυστέρηση σημειώνω τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης της VPRC για τον Σκάι, με θέμα την αμφιλεγόμενη αυτοκτονία του Ρώσου κρατούμενου και την δολοφονία του Αλβανού μετανάστη στο Ρέθυμνο. Τα αποτελέσματα είναι τα παρακάτω σε ότι αφορά το έγκλημα στο Ρέθυμνο:



Αυτό που κάνει εντύπωση πέρα από τα ιλλιγγιώδη (παρότι ευτυχώς μη πλειοψηφικά) ποσοστά υπέρ του λιντσαρίσματος των Αλβανών μεταναστών, είναι η διατύπωση της ερώτησης από του δημοσκόπους: "Για την δολοφονία του νεαρού Αλβανού που έγινε στο Ρέθυμνο από Έλληνες, τι γνώμη έχετε:... είναι σε κάθε περίπτωση αδικαιολόγητη ή φταίνε και οι Αλβανοί με την συμπεριφορά τους".

Είναι ένα παράλογο ερώτημα: αντιπαραθέτει στην δολοφονία ενός προσώπου την συμπεριφορά μιας ομάδας (που το εύρος της είναι διφορούμενο - "οι Αλβανοί" είναι η παρέα του δολοφονηθέντα ή οι Αλβανοί μετανάστες στην χώρα μας γενικά;) Απολύτως ανάλογο ερώτημα τηρουμένων των αναλογιών θα ήταν να γίνει γκάλοπ για την δολοφονία μιας γυναίκας από τον σύζυγό της με το ερώτημα "για την δολοφονία της νεαρής γυναίκας τι γνώμη έχετε; είναι σε κάθε περίπτωση αδικαιολόγητη ή φταίνε και οι γυναίκες με την συμπεριφορά τους". Εδώ εισάγεται ως ερώτημα η έννοια της συλλογικής ευθύνης - γιατί η πλειοψηφία όσων απάντησαν είμαι σχεδόν σίγουρος ότι αναφέρονταν στους Αλβανούς εν γένει - και ελλείψει διευκρίνισης στο ερώτημα σχεδόν προτρέπονται να το ερμηνεύσουν έτσι. Αλλά ακόμα και αν η ερώτηση αναφέρεται στην παρέα του δολοφονηθέντα, είναι δυνατόν η συμπεριφορά της παρέας του να αποτελεί (ακόμα και ως ερώτημα) δικαιολόγηση της σφαγής του συγκεκριμένου ατόμου; Θα καταλάβαινα το ερώτημα αν κατέληγε στο "ή φταίει και ο Αλβανός με την συμπεριφορά του;", αλλά έτσι όπως είναι, η δημοσκόπηση γίνεται δημοσκόπηση για την αποδοχή της έννοιας της συλλογικής ευθύνης - και δεν είμαι σίγουρος αν αυτός ήταν ο στόχος της. Και αυτή η εξαιρετικά αντιδημοκρατική νοοτροπία είναι διαδεδομένη στην χώρα μας ειδικά σε ότι αφορά τους μετανάστες: κάθε Αλβανός πρέπει να κουβαλά τον σταυρό της ευθύνης για όλους τους συμπατριώτες του, μια λογική φασιστική - πάνω στην οποία βασιζόταν και η δικαιολόγηση π.χ. των Γερμανικών αντιποίνων στην κατοχή.

Θα ήθελα να ξέρω αν η έμμεση νομιμοποίηση της λογικής αυτής "ξέφυγε" στην VPRC ή είχε κάποιο λόγο που τέθηκε έτσι. Με το ερώτημα αυτό οι δημοσκόποι της VPRC συνέβαλαν, κατά ένα μικρό μέρος, στην νομιμοποίηση, δια της διάδοσής του και της παράθεσής του σε "έγκυρη έρευνα", ενός ψευδούς διλήμματος. Αυτοί οι μικροί μηχανισμοί της επανάληψης, οι άδηλες παραδοχές, είναι δομικές μονάδες της συνδιαμόρφωσης της κοινής αντίληψης και ιμάντες διάχυσης των κοινωνικών ιδεοληψιών. Αξίζει να καταδεικνύονται, αν και μεμονωμένα ασήμαντοι, γιατί διαφωτίζουν τον τρόπο που μια κοσμαντίληψη αναπαράγεται μέσα από τις λεπτομέρειες των μηχανισμών επικοινωνίας - παρά την συνειδητή επιθυμία (εικάζω) των υπευθύνων της έρευνας οι οποίοι, από όσο μπορώ να ξέρω, δεν θα δικαιολογούσαν ποτέ δολοφονίες. Το μη-εσκεμμένο της υπόθεσης είναι ίσως και το πιο διδακτικό: θέλει μια συνεχή εγρήγορση και εκπαιδευμένη κρίση για να μην παρασυρθείς από τα "αυτονόητα" της καθημερινότητας και να μην τα διαδόσεις και συ με την σειρά σου.

Αλλά, εντάξει, χαράς στην υπόθεση θα μου πείτε: όντως πρόκειται για λεπτομέρεια, αλλά σκεφτείτε αν θα μπορούσε να υπάρξει προβεβλημένη δημοσκόπηση με αντίστοιχο ερώτημα αν ο καυγάς ήταν με Αθηναίους φοιτητές και ο νεκρός Έλληνας: θα ρώταγε κανένας ποτέ, έστω και διερευνητικά, "αν φτάινε και οι Αθηναίοι με την συμπεριφορά τους;" (απάντηση που στην επαρχία θα συγκέντρωνε πολλές θετικές απαντήσεις παρεμπιπτόντως).

Στην ουσία της έρευνας να σημειώσουμε ότι α. αφού αποκλείεται τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων να έχουν δικιά τους άποψη για το συμβάν (αφού δεν προβλήθηκε και ιδιαίτερα από τα ΜΜΕ) οι απαντήσεις πιθανότατα εκφράζουν γενικές στάσεις απέναντι στην δολοφονία αλλοδαπών: το ένα τρίτο των συμπολιτών μας τις αποδέχεται. β. "Αναρωτιέμαι" αν σε ανάλογη ερώτηση σε υποθετική περίπτωση δολοφονίας Ελλήνων μεταναστών στην Γερμανία υπό ανάλογες συνθήκες τα αποτελέσματα θα ήταν ανάλογα...

Σχόλια

Ο χρήστης S G είπε…
καλα λεω εγω οτι οταν βριζω ολους τους Ελληνες, ε φταινε και οι ελληνες με την συμπεριφορα τους! :-)

ΥΓ σοβαρα τωρα, η ελλειψη στοιχειωδων γνωσεων και τακτ στην Ελλαδα ειναι απιστευτη. Ακου λεει φταινε και οι Αλβανοι με την συμπεριφορα τους...
Ο χρήστης Mirandolina είπε…
Αυτό ακριβώς σκέφτηκα όταν είδα το ερώτημα - ότι ήταν εξαιρετικά κακό αν όχι και στημένο έτσι επίτηδες.
Ο χρήστης - είπε…
Απαράδεκτη, πραγματικά, η ερώτηση. "Ερώτηση" που στην ουσία υποκρύπτει "προκάτ" θέση, γενικευτική και ρατσιστική.
Ο χρήστης valentin είπε…
Και μένα με το που τη διάβασα μου φάνηκε προβληματική η ερώτηση της εταιρείας.

Νομίζω επίσης ότι δεν αντανακλά και τα διλήμματα όπως μπήκαν στη σχετική δημόσια συζήτηση. Η γραμμή δηλαδή που προσπάθησαν να περάσουν τα ΜΜΕ και οι περισσότεροι πολιτευτές στο Ρέθυμνο ήταν: 1)το περιστατικό ήταν μεμονωμένο 2)δεν είχε ρατσιστικά κίνητρα αλλά έτυχε το θύμα να είναι αλβανός. Άρα και δημοσκοπικά είναι άστοχο το ερώτημα.

Το ποσοστό πάντως που απάντησε ότι φταίνε και οι Αλβανοί είναι πολύ μεγάλο. Γιατί εδώ πρόκειται για καραμπινάτο ρατσιστικό επεισόδιο, χωρίς ίχνος πιθανής δικαιολογίας από την πλευρά του χρήστη. Ο Έντισον Γιαχάι,το θύμα, δεν πήρε καν μέρος στον καβγά. Και το άλλο καραμπινάτο είναι βέβαια ότι και να είχε πάρει δε δικαιολογείται να τον σκοτώσεις. Και βέβαια ούτε υπάρχει θέμα βρασμού ψυχής αφού το φονικό δεν έγινε πάνω στο επεισόδιο αλλά μετά και μάλιστα το περήφανο ελληνικό νιάτο πήγε με όλο του το σόι που αντί να τον συγκρατήσει τον βοήθησε. Και όμως, 32% πιστεύει ότι φταίνε και οι Αλβανοί!
Ο χρήστης Αταίριαστος είπε…
To θύμα έφταιγε που πήγε κι έπεσε στο μαχαίρι του Έλληνα καμιά δεκαριά φορές για να μας βγάλει ρατσιστές. Τα κάνουν κάτι τέτοια οι αλήτες οι Αλβανοί.
Ο χρήστης Χρήστος Αθανάσουλας είπε…
Κι άλλη μια φορά έγραψες!

Το κείμενό σου δεν είναι απλή ανάλυση, για το ρατσισμό μας και για την συμβολή των μέσων επικοινωνίας στην διτήρηση και ανάπτυξή του.

Είναι συμβολή στη θεραπεία της κοινωνικής παθογένειάς μας...

Να είσαι καλά!
Ο χρήστης efpalinos είπε…
Πολύ ενδιαφέρον κείμενο. Συχνά αναλογίζεται κανείς με τις διάφορες εγχώριες δημοσκοπήσεις, αλλά και αυτές του εξωτερικού, πόσο πραγματικά αντικειμενικές είναι. Ίσως ένα άλλο ερώτημα που θα μπορούσαμε να θέσουμε είναι το κατά πόσο αντικειμενικές μπορούν να γίνουν οι δημοσκοπήσεις? Μπορούν όντως να τεθούν αντικειμενικά ερωτήματα ή μήπως αυτά που θα θεωρούσαμε πιθανώς αντικειμενικά κριτήρια να μην είναι τίποτε άλλο παρά μια χαλκευμένη εικόνα της πραγματικότητας που απευθύνεται σε μία νοητή, ουδέτερη, πιθανόν εξιδανικευμένη κοινωνία?

Να το πω και αλλιώς, αν υπάρχουν ορισμένα ρεύματα και τάσεις κοινωνικές, όπως ο ρατσισμός, ο σοβινισμός, ακόμη και αυτή η λαϊκή ρήση που μας λέει πως «όπου υπάρχει καπνός, υπάρχει φωτιά» είναι αντικειμενικά σωστό σε μία έρευνα, μία δημοσκόπηση να μην λαμβάνονται υπόψιν αυτού του είδους τα χαρακτηριστικά και οι επιρροές?

Ζώντας στην Ελλάδα όπου υπάρχουν ακόμη πολλά κατάλοιπα κοινωνικού υπέρ-συντηρητισμού πιστεύω λίγο πολύ όλοι έχουν κάποια εμπειρία από την μαζική αμηχανία, την αδιαφορία, την άρνηση, την παθητική αποδοχή που επισφραγίζει πολύ συχνά δυσάρεστα γεγονότα και τετελεσμένες πράξεις. «..μαυρισμένο μάτι στο γήπεδο – τι ήθελες να δεις μπάλα με όλους τους αλήτες?», «έκλεψαν, γρατζούνισαν το αυτοκίνητο στη βραδυνή έξοδο– τι ήθελες μωρέ να πας με το καλό αμάξι στο κέντρο νυχτιάτικα?». Φυσικά υπάρχουν και χειρότερα παραδείγματα αυτού του είδους της νοοτροπίας, που συχνά καταφέρνει και γίνεται κυρίαρχη αντίληψη στην όλη ψυχολογία της μάζας. Τα πάμπολλα ρητά και παροιμίες του λαού του τύπου όπως το γνωστό, «όποιος τη νύχτα περπατάει, λάσπες και σκατά πατάει.» αποδεικνύουν και από άλλη σκοπιά την φορτική ψυχολογική πίεση που μπορεί να ασκηθεί σε κάθε μέλος της κοινωνίας ξεχωριστά

Δεν είναι τυχαία λοιπόν που όταν γίνεται η ξεκινάει μία προσπάθεια «κάθαρσης» είτε σε επίπεδο οικογενειακό, της γειτονιάς, της πόλης ή στη μεγαλύτερη κλίμακα της πολιτείας, και ενώ συχνά ξεσκεπάζεται το μεγαλείο της σήψης και της διαφθοράς σχεδόν ταυτόχρονα αρχίζουν να λειτουργούν και αυτοί οι αόρατοι κοινωνικοί μηχανισμοί αδιαφορίας, άρνησης, και απαξίωσης των πάντων. Τα βλέπουμε αυτά και τα ζούμε καθημερινά στα ΜΜΕ. Ίσως παίζει ρόλο και αυτή η πανάρχαια, αναχρονιστική μα ισχύουσα συνήθεια του ανθρώπου να ξορκίζει το κακό. Αφού ο άνθρωπος εξαντλήσει τα πραγματικά του όπλα (γνώση, επιστήμη, τεχνολογία) και αποφανθεί ανήμπορος να αντιμετωπίσει όποιο κακό τον βρήκε, τότε στρέφει τα μάτια του προς τις έξω-πραγματικές λύσεις - την πνευματική νάρκωση που επιφέρει η αποδοχή στο πεπρωμένο αλλά και την αυθυποβολή μέσω θεολογικών και μαγικών στοιχείων. Εδώ πιστεύω ότι και αυτό το γενικευμένο «φταίνε αυτοί» είναι στην ουσία του μια εκλαϊκευμένη απόπειρα ξορκίσματος του κακού. Αντί δηλαδή να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του ρατσισμού το φορτώνουμε στις πλάτες κάποιου δαίμονα, ή, στη περίπτωση μας δαιμονοποιημένου συνόλου. Αυτή ήταν και η αντικειμενική πραγματικότητα που στιγματίζει το εν λόγω δημοκόπημα.

Σε ένα σεβαστό κομμάτι της κοινωνίας αυτού του τύπου οι επιρροές ίσως να φαντάζουν γελοίες και απόμακρες όμως αυτό μάλλον είναι μια αυταπάτη καθώς πολλά από τα χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας δεν διαφέρουν πολύ ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες καθώς αυτά έχουν πλέον διαμορφωθεί και έχουν ενσωματωθεί με τις υπάρχουσες συνθήκες σε κάθε μία τους. Έτσι για παράδειγμα ο σοβινισμός, η μισαλλοδοξία, ο φανατισμός δεν είναι ανύπαρκτα στα ανώτατα στρώματα απλά είναι ποιο εκλεπτυσμένα, περιβλημένα από εκλεκτική κουλτούρα και θα έλεγε κανείς ότι έτσι γίνονται και ποιο επικίνδυνα.


Αναρωτιέμαι λοιπόν αν όντως, είναι αντικειμενικές οι όποιες κοινωνικές μελέτες και δημοσκοπήσεις που γδέρνουν την πραγματική κοινωνία από σύνθετα χαρακτηριστικά της, σαν να ήταν δηλαδή κάποιο απλουστευμένο πρόγραμμα υπολογιστή, ή μήπως αυτές που παρουσιάζονται αντικειμενικές με τις υπεργενικευμένες και ανώδυνες ερωτήσεις τους τείνουν να εγκλωβίζουν τον άνθρωπο σε μία άλλη εικονική πραγματικότητα?

Να το πω και ποιο συγκεκριμένα εδώ – είναι δυνατόν σε τέτοια σοβαρά ζητήματα όπως ο πρόσφατος φόνος του Αλβανού στη Κρήτη να μην είναι συγκεχυμένος με τις τοπικές αντιλήψεις και έκδηλα συναισθήματα? Είναι δυνατόν ο κάθε ερωτηθείς πάνω σε τέτοια θέματα να μη δέχεται παράλληλα και πολλαπλάσιες φορτισμένες απαντήσεις από τον κοινωνικό περίγυρο του? Αυτό ίσως μας κάνει να κοιταχτούμε όλοι στα μάτια και na ξανασκεφτούμε καλά για ποια άραγε αντικειμενική πραγματικότητα μιλάμε.

Μιχάλη, συγχώρεσε με για την μακρηγορία, φαίνεται τελικά με απορρόφησε το θέμα περισσότερο από όσο φανταζόμουν.
Ο χρήστης Old Boy είπε…
Άψογος.
Ο χρήστης amvro είπε…
Mε εντυπωσιάζει το σκάλισμα της ερώτησης που έκανες. Ομολογώ ότι δεν θα το πρόσεχα.
Σημειώνω, το πλειοψηφικό ποσοστό πυ καταδικάζει τη δολοφονία ...και συνεχίζω να ελπίζω ασφαλώς

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Τα πολλά πρόσωπα της ψηφιακής λογοκρισίας

Μετεκλογικά

Βαϊμάρη και αντιφασισμός, μια ιστορική σημείωση