Περί φοιτητικών σωματείων

Την ημέρα των φοιτητικών εκλογών, ένας καλός αναγνώστης μου έστειλε ένα μήνυμα για ένα θέμα που άπτεται θεμάτων που με αφορούν ιστορικά, καθώς είμαι κι εγώ φυσικός εκ παιδείας, άσχετα από το αν έχω λοξοδρομήσει...

Το κείμενο του μηνύματος, από τον Γιώργο Τριτσάρη, μεταπτυχιακό σήμερα και απόφοιτο του Φυσικού Πατρών, που περιέχει και όλη την ουσία του θέματος, είναι το ακόλουθο:

...Ένας μικρóς αριθμóς φοιτητών έφτιαξαν την Ελληνική Φοιτητική Ένωση Φυσικής (Ε.Φ.Ε.Φ.). Οι φοιτητές αυτοί κατοχύρωσαν νομικά την ονομασία, έφτιαξαν καταστατικó και δραστηριοποιούνται τóσο πανελληνίως óσο και στον ευρωπαϊκó και παγκóσμιο χώρο. Η δράση της μαρτυρά προσπάθεια να γίνουν οι απαραίτητες επαφές - γνωριμίες σε ένα περιβάλλον óπου οι εν λóγω φοιτητές αυτοσυστήνονται ως εκπρóσωποι óλων των φοιτητών Φυσικής, και επιπλέον, ως δραστηριοποιημένοι ερευνητές.

Το θέμα είναι και ηθικό, θέτοντας το ζήτημα πως μια αυτοπροσδοριζόμενη με αυθαίρετο τρόπο μερίδα ατόμων μπορεί να δρα με τέτοιο τρόπο, φτάνοντας σε σημείο να διεκδικεί (και να εισπράττει) κονδύλια και από δημόσιους φορείς για τις δραστηριότητες της.

Ουδέποτε κανείς φοιτητικός σύλλογος δεν ενημερώθηκε για τη πρόθεση σύστασης τέτοιας ένωσης. Σε μια προσπάθεια να γίνει το θέμα γνωστό σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη μερίδα τόσο των άμεσα θιγόμενων φοιτητών (τμ. φυσικής) αλλά και γενικότερα (σαν case study) θα ήθελα να σας παραπέμψω στο χώρο http://efefys.blogspot.com/

Ο τελευταίος αυτός σύνδεσμος περιέχει πολλά από τα βασικά τεκμήρια της υπόθεσης...

Υπάρχει εδώ ένα μείζον θέμα που δεν είναι φυσικά η δημιουργία οιουδήποτε συλλόγου ή ένωσης (δικαίωμα του καθενός και επί του συγκεκριμένου άξιο συγχαρητηρίων), αλλά η παρουσίασή της ως "επίσημος εκπρόσωπος των φοιτητών πανελληνίως για θέματα θετικών επιστημών". Στο βαθμό που πλασαριζόμενη ως τέτοια η ΕΦΕΦ, αποσπά χρηματοδοτήσεις, αναγνώριση κτλ. (ανεξάρτητα από τις δραστηριότητές της) υπάρχει εδώ ένα ουσιαστικό θέμα ηθικής τάξης (πιθανόν - δεν ξέρω - και νομικής).

Αλλά μια κάπως βαθύτερη έρευνα απέδειξε πως υπάρχει και ένα άλλο, μεγαλύτερο ίσως, θέμα ηθικής τάξης: ο πρόεδρος της εν λόγω ένωσης κ. Κωνσταντίνος Νάκης έχει παρουσιάσει ως δικές του, εργασίες που αποτελούν μετάφραση ή μικρή παράφραση άλλων εργασιών. Σε ανακοίνωση του συλλόγου μεταπτυχιακών φοιτητών του Πανεπιστημίου της Αθήνας εντοπίζεται ήδη το ένα "ολίσθημα":

...στο πρoσφατο παρελθoν, έχουν παρουσιαστεί ως επιστημονικές εργασίες του εν λoγω προσώπου και έχουν χρησιμοποιηθεί για την προώθηση της εν γένει εικoνας της Ένωσης οι εξής: [1] K. Nakis, Black Holes and Quantum Information, 56th International Astronautical Congress of the International Astronautical Federation, the International Academy of Astronautics and the International Institute of Space Law, Fukuoka, Japan, Oct. 17-21, 2005 (IAC-05-E2.P.03), [2] K. Nakis, Black Holes and Quantum Information, 36th COSPAR Scientific Assembly, 16-23 July 2006, Beijing, China, p.1034 και οι οποίες αποτελούν σχεδoν λέξη προς λέξη αντιγραφή του
άρθρου Black Hole Computers, S. Lloyd and Y.Jack Ng, Scientific American, November 2004. Σημειώνεται oτι παρoμοια εργασία μεταφρασμένη παρουσιάστηκε και στο 11ο Συνέδριο της Ε.Ε.Φ (Κ. Νάκης, Μελανές Οπές και Κβαντική Πληροφορία, 30/3 έως 2/4/2006, Λάρισα).

Παρότι ο κ. Νάκης έχει κατεβάσει τις προσωπικές του σελίδες με την εργογραφία του, έχουν διασωθεί κάποια από τα παρουσιαζόμενα ως προσωπικές μελέτες. Το archive.org έχει σώσει στιγμιότυπο από την σελίδα των άρθρων της ΕΦΕΦ, όπου και υπάρχει ο σχετικός κατάλογος έργων με την σημείωση "Συγγραφέας όλων των παραπάνω άρθρων είναι ο Κωνσταντίνος Νάκης".

Not so: εδώ είναι η σωζόμενη εργασία του κ. Νάκη με τίτλο "Black Holes and Quantum Information" και εδώ η αρχή του άρθρου του Scientific American που αναφέρεται στην παρατιθέμενη επιστολή. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: Η εργασία με τίτλο "Η θεωρία χορδών, το Παγκόσμιο πνεύμα, και τα παραφυσικά φαινόμενα" είναι περίπου η ίδια με την δημοσίευση "String Theory, Universal Mind, and the Paranormal " του Brian Josephson - ο οποίος τυχαίνει να είναι ο Josephson του Josephson Effect, για το οποίο έχει τιμηθεί με βραβείο Νόμπελ φυσικής, και έκτοτε ασχολείται με πράγματα που κατά την γνώμη πάρα πολλών είναι fringe science ή απλώς non-science.

Ανάλογα ισχύουν και για το άρθρο του Νάκη "Οι φυσικοί εξετάζουν τα παραφυσικά φαινόμενα", όπου δεν υπάρχει άμεση αντιγραφή, αλλά εκτεταμένα αποσπάσματα από τουλάχιστον δύο άρθρα που βρήκα με μια σύντομη έρευνα: Το " Do paranormal phenomena exist?" από τους Τάιμς της Νέας Υόρκης, και το " Physicists probe the paranormal" από το Physics Web, χωρίς καμία παραπομπή σε καμία από τις δύο αυτές πηγές φυσικά.

Δεν μπήκα στον κόπο να ψάξω περισσότερο, αλλά ήδη δημιουργείται ένα μείζον θέμα που αφορά την αξιοπιστία του προέδρου του ΕΦΕΦ, αλλά και τις χρηματοδοτήσεις. Καταλαβαίνω απόλυτα την αγωνία ενός νεαρού φυσικού να παρουσιάσει "έργο", να διασυνδεθεί επαγγελματικά κοκ, και δεν αποκλείω καθόλου όλα αυτά να είχαν "αγνά κίνητρα" για την πλειοψηφία των (επί συνδρομή) μελών του ΕΦΕΦ - και ως εκ τούτου θεωρώ τα παραπάνω ως "απερισκεψίες της νεότητας", που μάλλον έχει πάρει και ο ίδιος ο πρόεδρος της ΕΦΕΦ χαμπάρι ότι τον εκθέτουν εύκολα... αλλά υπάρχει κάποιο όριο... Το θέμα για μένα δεν είναι ο υπερβάλλον ζήλος και η λογοκλοπή ενός νεαρού, αλλά το γεγονός ότι κανένας από τους οργανισμούς και τους επιστήμονες που συνεργάστηκαν με την ΕΦΕΦ, δεν πρόσεξε το δια γυμνού οφθαλμού καταφανές και δεν εξήγησε στον κ. Νάκη το ηθικά μεμπτό της αθέμιτης αυτοδιαφήμισης, ή έστω την ανάγκη να συμπεριλαμβάνονται παραπομπές σε κάθε εργασία. Να σημειώσω επίσης ότι τμήμα της θεματολογίας σε συνδυασμό με την συμμετοχή του Πρόεδρου της ΕΦΕΦ σε εκπομπή του κ. Χαρδαβέλα, με βάζει σε ανησυχίες ευρύτερες, που έχουν να κάνουν με το γεγονός π.χ. ότι και κ. Λιακόπουλος είναι φυσικός σε ότι αφορά τις σπουδές του.

Έχοντας πει τα παραπάνω, να σημειώσω πως το θέμα λύνεται εύκολα και άμεσα με δύο τρόπους: ένας είναι η δραστηριοποίηση όλων των φοιτητικών συλλόγων φυσικής της χώρας, με σκοπό να συστήσουν μια ένωση που θα κάνει στα σοβαρά όλα όσα υποτίθεται πως θέλει να κάνει η ΕΦΕΦ. Αυτός είναι δύσκολος τρόπος γιατί τα ΔΣ είναι ελαφρώς δυσκίνητα και δεν αντιλαμβάνονται συχνά τον ρόλο τους ως προς το γνωστικό αντικείμενο των σπουδών των φοιτητών των οποίων είναι αντιπρόσωποι. Ο άλλος είναι ο πολλαπλασιασμός των ενώσεων τέτοιου τύπου, με τον όρο ότι θα εκπροσωπούν τα μέλη τους και μόνο και θα καταγγέλλονται όσοι παριστάνουν πως είναι κάτι που δεν είναι. Αν υπάρξουν ανάλογες κινήσεις από κάθε κατεύθυνση, θα είναι πιο εύκολο να αποτρέπονται προσπάθειες ad hoc μονοπώλησης των ενδιαφερόντων των φοιτητών, αλλά και θα είναι ευκολότερο να συμπαρασυρθούν οι φοιτητικοί σύλλογοι σε κατευθύνσεις που έχουν σχέση με την παρέμβαση στο γνωστικό τους αντικείμενο - κάτι που θα ήταν γενικά "καλό πράγμα".

Το θέμα λοιπόν αφορά εντέλει το γνωστό "στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις", αλλά και την ανάγκη διαμόρφωσης λόγου και δράσης των φοιτητικών συλλόγων στα θέματα που σπουδάζουν. Αφορά εντέλει και την ολιγωρία ελέγχου της κάθε οργάνωσης από ανθρώπους που όφειλαν να ψυλλιαστούν κάπως και να κάνουν την δεκαπεντάλεπτη έρευνα στο διαδίκτυο που έκανα εγώ, αλλά και να αναρωτηθούν από πού ως πού η Χ ένωση εκπροσωπεί το σύνολο των Ελλήνων φοιτητών σε κάποιο αντικείμενο.

Τέλος, δεν μπορώ να μην αναφέρω ότι μια γρήγορη ματιά στους συνεργαζόμενους και στους μη-συνεργαζόμενους με την ΕΦΕΦ, δεν αποκλείει την πιθανότητα ο σύλλογος να συμμετέχει στην συντεχνιακή/οικογενειακή κόντρα μεταξύ των πανεπιστημιακών φυσικών και της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών. Το κατά πόσο όμως η ΕΦΕΦ προωθήθηκε από την ΣΕΜΦΕ (από την οποία ξεκίνησε), δεν το γνωρίζω.

Κάθε άλλη γνώμη και πληροφορία ευπρόσδεκτη. Έστειλα στην ΕΦΕΦ ένα μήνυμα στον ιστοχώρο της με κάποιες ερωτήσεις, περίμενα δυο-τρεις εργάσιμες, αλλά δεν έχω πάρει απάντηση ακόμα - εξ ου και δεν υπάρχει αντίλογος από την πλευρά της εδώ ακόμα.