Το όνομά μου Λεγεών

Εκτείνομαι στον χρόνο.

Η μνήμη μου απλώνεται πίσω και πλέκεται με την μνήμη των παππούδων μου· μεταφέρει εμπειρίες έναν αιώνα παλιές από πρώτο χέρι, ενάμιση με μεσολάβηση: ο μακαρίτης ο παππούς μου, μου έλεγε πώς περπάταγε χιλιόμετρα μέσα στο χιόνι και πήγαινε σχολείο επί Τουρκοκρατίας στο Οροπέδιο του Λασιθίου, πριν μπαρκάρει πιτσιρικάς στο καράβι για την Αμερική κάπου στα 1912. Εκεί μίλησε με κόσμο που είχε προλάβει τον Αμερικανικό εμφύλιο. Με την μεσολάβηση του παππού μου αγγίζω εξιστορήσεις από τα μέσα του 19ου αιώνα μισό κόσμο μακριά.
Τα παιδιά μου, καλά να ’ναι, και τα εγγόνια μου, αν έρθουν, θα μεταφέρουν την μνήμη μου στον 22ο αιώνα, και τα παιδιά τους θα έχουν ακούσει από τους παππούδες τους τις ιστορίες μου, που θα τις αφηγούνται ίσως με την σειρά τους στα δικά τους παιδιά και εγγόνια. Η μικρή έστω σκιά της εφήμερης παρουσίας  μου θα φτάσει να αγγίξει τον 23ο αιώνα.
Τέσσερις αιώνες. Πέντε γενεές σε  χρονική υπερέκταση. Αυτό είναι συνήθως το φάσμα της ιστορίας που αγγίζει και αγγίζεται από την παρουσία του καθενός μας στον πλανήτη, αυτό είναι το μέγεθος της μικρής καμπύλωσης που φέρνει το ανεπαίσθητο βάρος της ύπαρξής μας στον πληροφοριακό και υλικό χωρόχρονο της ανθρώπινης παρουσίας.
Οι ιστορίες των παλαιών λοιπόν  - λίγο εμπειρία, λίγο προκατάληψη, λίγο zeitgeist, λίγο οι δικοί τους παλαιοί. Μέσα από τις ιστορίες, από τον τρόπο που οι αφηγήσεις αναρίθμητων αυτοπτών και γενικά κατοίκων του παρελθόντος έχουν περάσει, έχουν εστιαστεί και διηθηθεί μέσα από τους δικούς μας, κοντινούς ή περαστικούς, ανθρώπους και την δική μας προσωπική συγκυρία, προκύπτει η ιστορική μας συναίσθηση, το προσωπικό «ιστορικό υποσυνείδητο» του καθενός. Αναδύεται η συναισθηματική, η υπαρξιακή ακόμα, εμπλοκή του καθενός με το παγκόσμιο και το τοπικό ξετύλιγμα των ανθρωπίνων. Και όλοι αυτοί οι συνεισφέροντες τις αφηγήσεις γίνονται, στον βαθμό που τους αναλογεί, τμήματά της ταυτότητάς μας.

Οι προσωπικές αυτές ιστορικότητες διαπλέκονται και γίνονται νήματα που συνυφαίνουν τον τάπητα μιας πολυκύμαντης και ποικιλόμορφης κοινωνικής ιστορικότητας.

Από την άλλη έρχεται και η Ιστορία, με κεφαλαίο Ι: Η Ιστορία του ιστοριογράφου και των ιστορικών (ή μάλλον καλύτερα: οι Ιστορίες), και τα κοινωνικά δραστικότερα υποπροϊόντα της: η κρατική ιστορία, η επίσημη ιστορία, η ιστορία «λάιτ» των ΜΜΕ κττ. Είναι η ιστορία που οφείλεις να μάθεις, η ιστορία που δεν μπορείς να μην μάθεις, η ιστορία που τρέχει σαν προσυμφωνημένη παραδοχή στην καθημερινότητα. Πάνω σε αυτές τις πολλαπλές αλληλοσυγκρουόμενες αφηγήσεις, τις αλήθειες και τα ψέματα, τις προπαγάνδες και  τις απολογίες, τα επιχειρήματα και τις επιβολές· πάνω σε οικογενειακές συνήθειες και σε δράματα, σε αποστροφές και εξιδανικεύσεις, γεννιέται η πρόσληψη της ιστορίας. Δένεται πάνω στις περιστάσεις, το βίωμα, την ένταξη, την πίστη, την μόρφωση, την περιέργεια, τα διαβάσματα, την αμφισβήτηση, τον κομφορμισμό.
Αυτή η ασύλληπτη συνθετότητα, αυτή η εξελισσόμενη αενάως διαδικασία, αναδρά στο ατομικό επίπεδο,  εσωτερικεύεται πάλι από τον καθένα με τον δικό του τρόπο και γίνεται Αντίληψη της Ιστορίας: σιωπηρή ή εκπεφρασμένη, λανθάνουσα ή συνειδητή, ατελής ή ατελέστερη.
Κι έτσι ο δάσκαλος και η γιαγιά, το σπίτι και η τηλεόραση, η παρέα και η γειτονιά, το βιβλίο και ο αυτόπτης, συγκρούονται ή συγκλίνουν, διαλέγονται πάντως στο πεδίο της μακρινής ή της πρόσφατης ιστορίας. Η σύγκρουση είναι συχνά οδυνηρή, συχνά προδικασμένη, αλλά πάντα αυτό το ξεδιάλυμα είναι και προϋπόθεση αυτογνωσίας: Τοποθετεί και αξιολογεί κανείς τον εαυτό του μόνο μέσα σε μια ιστορικότητα: στα πλαίσια ιστορικά προσδιορισμένων αρχών και αξιών, στην ροή πολλαπλών παραδόσεων και ρευμάτων. Ακόμα και όταν προσεγγίζει κανείς αυστηρά και επιστημονικά την ιστορία, «αντικειμενικά», ούτως ειπείν, μένει πάντα η προσωπική ιστορικότητα να χρωματίζει και να φωτίζει την ανάγνωσή της. Να αποτελεί προϋπόθεση ανάγνωσής της.
Εκεί η ιστορία γίνεται πλέον θέατρο ηθικής και πολιτικής διαπάλης. Και πάνω της μεταφράζονται και μεταφέρονται οι κεντρικές συγκρούσεις, τα κεντρικά ερωτήματα που διατρέχουν την ανθρωπότητα: το συγκυριακό ανάγεται στο διαχρονικό, το οικονομικό στο συστημικό και το κοινωνικό στο φιλοσοφικό· και το ανάστροφο.
Έτσι η μάχη εκτυλίσσεται και θα εκτυλίσσεται αενάως με όλους μας εκόντες-άκοντες  συμμέτοχους, στην πλήρη ιστορική μας έκταση: από τα βοσκοτόπια της Οθωμανικής Κρήτης, μέχρι τον δυσδιάκριτο κόσμο του 23^ου αιώνα θα είμαι αναπόφευκτα εκεί. Και αν με ρωτήσει κανείς το όνομά μου, σαν τον βιβλικό δαίμονα κι εγώ θα απαντήσω με πλήρη συνείδηση της ιστορικής μου πολυπροσωπίας: «Λεγεών όνομά μοι ότι πολλοί εσμέν».