... τις πίστεις μας
Στο Roosters θυμήθηκαν ένα κείμενο του Νίκου Δήμου σχετικά με την πίστη σε μεταφυσικά και παραφυσικά φαινόμενα στην χώρα μας, με βάση μια έρευνα της ΚΑΠΠΑ research τον Μάρτιο του 2005, για την οποία είχε γραψει ο Ταχυδρόμος. Έσπευσαν να σχολιάσουν ο Nick the Creek και η Mindstripper.
Είχα γράψει τότε ένα σχόλιο που συνέκρινε τα νούμερα της έρευνας με τα αντίστοιχα Δυτικά. Δεν το είχα δημοσιεύσει τότε στο Ιστολόγιο (μέχρι να το τελειώσω είχαν περάσει μερικές εβδομάδες και έτρχαν και άλλα πράγματα), αλλά το έστειλα αλλού. Το παραθέτω σήμερα αυτούσιο επί τη ευκαιρία της αναζωπύρωσης του θέματος:
...Το ένθετο «Ταχυδρόμος» των ΝΕΩΝ, της 19ης Μαρτίου 2005, δημοσιεύει ένα γκάλοπ της εταιρίας Κάπα Research σχετικά με την θρησκευτική και την μεταφυσική πίστη των Ελλήνων. Παρότι κάποια από τα ερωτήματα ήταν ασαφή ή προβληματικά (η πίστη στον Θεό, μπορεί να αφορά τον Θεό της Παλαιάς Διαθήκης, ή κάποια αφηρημένη απρόσωπη Ανώτερη δύναμη? η πίστη στην ύπαρξη εξωγήινων δεν αποτελεί πίστη σε κάτι το παραφυσικό, αλλά εύλογη εικασία – η σχετική ερώτηση μάλλον θα έπρεπε να αφορά το αν πιστεύουν ότι επισκέπτονται εξωγήινοι την Γη...), τα ευρήματα της έρευνας είναι γενικώς ενδιαφέροντα παρότι απουσιάζει η σύγκριση με παλαιότερες παρόμοιες έρευνες και η συστηματική σύγκριση με ανάλογες έρευνες σε άλλες χώρες.
Αυτό όμως που είναι εμφανές είναι ότι η πίστη στα μεταφυσικά και παραφυσικά φαινόμενα έχει αυξηθεί και είναι σε επίπεδα που, αν και υπολείπονται των ΗΠΑ, υπερτερούν της Δυτικής Ευρώπης, αν και όχι παντού και σε όλα τα επίπεδα.
Μερικά χαρακτηριστικά σημεία:
• ~92% των Ελλήνων πιστεύουν στον Θεό (με κάθε πιθανή ερμηνεία της λέξης). Η μόνη ομάδα στην οποία οι άπιστοι αποτελούν σημαντικό ποσοστό είναι οι ψηφοφόροι του Συνασπισμού (25% δηλώνουν άθεοι). Να σημειωθεί το ασήμαντο ποσοστό των αγνωστικιστών (κάτω της ποσοστιαίας μονάδας). Κατά την έρευνα το ποσοστό των ψηφοφόρων του ΚΚΕ που δηλώνουν ότι «δεν πιστεύουν στο Θεό» είναι μόλις ~7% (κάτω δηλαδή από τον γενικό μέσο όρο του ~7,5%), ενδεικτικό ίσως της έλλειψης μιας ρωμαλέας Μαρξιστικής καθοδήγησης; Τα αντίστοιχα ποσοστά στις ΗΠΑ ήταν 91%, στην Νιγηρία 99%, στο Μεξικό 95%, στο Ισραήλ 86%,στην Ν. Κορέα το 70% και στην Βρετανία το 67% .
• ~ 57% των Ελλήνων πιστεύουν στην ύπαρξη του Σατανά, συμπεριλαμβανομένου του ~46% των ψηφοφόρων της αριστεράς. Προς σύγκριση, το 68% των Αμερικάνων πίστευε στην πραγματική υπόσταση του Βελζεβούλ το 2003 . Στην Βρετανία το ποσοστό αυτό ήταν 32% το 2000 .
• ~47% των Ελλήνων πιστεύει στην μετά θάνατον ζωή. Το αντίστοιχο ποσοστό στις ΗΠΑ ήταν 82% το 2003 . Στην Βρετανία ήταν λίγο πάνω από 50% το 2000.
• ~32% πιστεύουν στις «προηγούμενες ζωές», ενδεικτικό της διείσδυσης των «νεοεποχικών» δεισιδαιμονιών (οι ψηφοφόροι της αριστεράς περιέχουν ένα μεγαλύτερο του μέσου όρου δείγμα: ~37%). Το αντίστοιχο ποσοστό στις ΗΠΑ ήταν 29% το 2003, και 35% στην Βρετανία το 1998 .
• Μόλις 12% των Ελλήνων πιστεύουν στην αστρολογία, (31% στις ΗΠΑ, 38% στην Βρετανία το 1998 ) και 15% στα φαντάσματα (51% στις ΗΠΑ).
Να σημειώσουμε ότι σε έρευνα της Γερμανικής έκδοσης του Readers’ Digest σε 14 Ευρωπαϊκές χώρες το 2005 , προέκυψε ότι 7 στους 10 Ευρωπαίους πιστεύουν στον Θεό (97% στην Πολωνία, 90% στην Πορτογαλία - 51% στην Ολλανδία και 37% στην Τσεχία). Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι το 77% στην τέως Ανατολική Γερμανία δηλώνουν άθεοι σε σχέση με μόλις 22% των τέως Δυτικογερμανών.
Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος πίστης στην μετά θάνατον ζωή, σύμφωνα με την έρευνα αυτή ήταν 53%.
Εν ολίγοις, η Ελλάδα είναι σε ότι αφορά τα επίπεδα της πίστης στα θεία και των θρησκευτικών και παραφυσικών πεποιθήσεων, σε τυπικά νοτιοευρωπαϊκά επίπεδα. Απέχει πολύ από την θρησκόληπτη αμερικανική κοινωνία – αλλά επίσης δεν είναι εξίσου άθρησκη με κοσμικές κοινωνίες του Ευρωπαϊκού Βορρά. H έρευνα δείχνει πάντως καθαρά, ότι η αριστερά στην Ελλάδα δεν είναι και πολύ Μαρξιστική.
Ως κατακλείδα να σημειώσουμε την ρήση του Ροΐδη που μνημονεύει ο «Ταχυδρόμος»: «Ο Λόρδος Βύρων μετά την πρώτη λοβοτομή πίστεψε στην άχραντο σύλληψη. Μετά την δεύτερη, στην ανάσταση των νεκρών. Μετά την Τρίτη ελυπείτο επειδή δεν υπήρχε τίποτε άλλο να πιστέψει...»
Είχα γράψει τότε ένα σχόλιο που συνέκρινε τα νούμερα της έρευνας με τα αντίστοιχα Δυτικά. Δεν το είχα δημοσιεύσει τότε στο Ιστολόγιο (μέχρι να το τελειώσω είχαν περάσει μερικές εβδομάδες και έτρχαν και άλλα πράγματα), αλλά το έστειλα αλλού. Το παραθέτω σήμερα αυτούσιο επί τη ευκαιρία της αναζωπύρωσης του θέματος:
...Το ένθετο «Ταχυδρόμος» των ΝΕΩΝ, της 19ης Μαρτίου 2005, δημοσιεύει ένα γκάλοπ της εταιρίας Κάπα Research σχετικά με την θρησκευτική και την μεταφυσική πίστη των Ελλήνων. Παρότι κάποια από τα ερωτήματα ήταν ασαφή ή προβληματικά (η πίστη στον Θεό, μπορεί να αφορά τον Θεό της Παλαιάς Διαθήκης, ή κάποια αφηρημένη απρόσωπη Ανώτερη δύναμη? η πίστη στην ύπαρξη εξωγήινων δεν αποτελεί πίστη σε κάτι το παραφυσικό, αλλά εύλογη εικασία – η σχετική ερώτηση μάλλον θα έπρεπε να αφορά το αν πιστεύουν ότι επισκέπτονται εξωγήινοι την Γη...), τα ευρήματα της έρευνας είναι γενικώς ενδιαφέροντα παρότι απουσιάζει η σύγκριση με παλαιότερες παρόμοιες έρευνες και η συστηματική σύγκριση με ανάλογες έρευνες σε άλλες χώρες.
Αυτό όμως που είναι εμφανές είναι ότι η πίστη στα μεταφυσικά και παραφυσικά φαινόμενα έχει αυξηθεί και είναι σε επίπεδα που, αν και υπολείπονται των ΗΠΑ, υπερτερούν της Δυτικής Ευρώπης, αν και όχι παντού και σε όλα τα επίπεδα.
Μερικά χαρακτηριστικά σημεία:
• ~92% των Ελλήνων πιστεύουν στον Θεό (με κάθε πιθανή ερμηνεία της λέξης). Η μόνη ομάδα στην οποία οι άπιστοι αποτελούν σημαντικό ποσοστό είναι οι ψηφοφόροι του Συνασπισμού (25% δηλώνουν άθεοι). Να σημειωθεί το ασήμαντο ποσοστό των αγνωστικιστών (κάτω της ποσοστιαίας μονάδας). Κατά την έρευνα το ποσοστό των ψηφοφόρων του ΚΚΕ που δηλώνουν ότι «δεν πιστεύουν στο Θεό» είναι μόλις ~7% (κάτω δηλαδή από τον γενικό μέσο όρο του ~7,5%), ενδεικτικό ίσως της έλλειψης μιας ρωμαλέας Μαρξιστικής καθοδήγησης; Τα αντίστοιχα ποσοστά στις ΗΠΑ ήταν 91%, στην Νιγηρία 99%, στο Μεξικό 95%, στο Ισραήλ 86%,στην Ν. Κορέα το 70% και στην Βρετανία το 67% .
• ~ 57% των Ελλήνων πιστεύουν στην ύπαρξη του Σατανά, συμπεριλαμβανομένου του ~46% των ψηφοφόρων της αριστεράς. Προς σύγκριση, το 68% των Αμερικάνων πίστευε στην πραγματική υπόσταση του Βελζεβούλ το 2003 . Στην Βρετανία το ποσοστό αυτό ήταν 32% το 2000 .
• ~47% των Ελλήνων πιστεύει στην μετά θάνατον ζωή. Το αντίστοιχο ποσοστό στις ΗΠΑ ήταν 82% το 2003 . Στην Βρετανία ήταν λίγο πάνω από 50% το 2000.
• ~32% πιστεύουν στις «προηγούμενες ζωές», ενδεικτικό της διείσδυσης των «νεοεποχικών» δεισιδαιμονιών (οι ψηφοφόροι της αριστεράς περιέχουν ένα μεγαλύτερο του μέσου όρου δείγμα: ~37%). Το αντίστοιχο ποσοστό στις ΗΠΑ ήταν 29% το 2003, και 35% στην Βρετανία το 1998 .
• Μόλις 12% των Ελλήνων πιστεύουν στην αστρολογία, (31% στις ΗΠΑ, 38% στην Βρετανία το 1998 ) και 15% στα φαντάσματα (51% στις ΗΠΑ).
Να σημειώσουμε ότι σε έρευνα της Γερμανικής έκδοσης του Readers’ Digest σε 14 Ευρωπαϊκές χώρες το 2005 , προέκυψε ότι 7 στους 10 Ευρωπαίους πιστεύουν στον Θεό (97% στην Πολωνία, 90% στην Πορτογαλία - 51% στην Ολλανδία και 37% στην Τσεχία). Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι το 77% στην τέως Ανατολική Γερμανία δηλώνουν άθεοι σε σχέση με μόλις 22% των τέως Δυτικογερμανών.
Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος πίστης στην μετά θάνατον ζωή, σύμφωνα με την έρευνα αυτή ήταν 53%.
Εν ολίγοις, η Ελλάδα είναι σε ότι αφορά τα επίπεδα της πίστης στα θεία και των θρησκευτικών και παραφυσικών πεποιθήσεων, σε τυπικά νοτιοευρωπαϊκά επίπεδα. Απέχει πολύ από την θρησκόληπτη αμερικανική κοινωνία – αλλά επίσης δεν είναι εξίσου άθρησκη με κοσμικές κοινωνίες του Ευρωπαϊκού Βορρά. H έρευνα δείχνει πάντως καθαρά, ότι η αριστερά στην Ελλάδα δεν είναι και πολύ Μαρξιστική.
Ως κατακλείδα να σημειώσουμε την ρήση του Ροΐδη που μνημονεύει ο «Ταχυδρόμος»: «Ο Λόρδος Βύρων μετά την πρώτη λοβοτομή πίστεψε στην άχραντο σύλληψη. Μετά την δεύτερη, στην ανάσταση των νεκρών. Μετά την Τρίτη ελυπείτο επειδή δεν υπήρχε τίποτε άλλο να πιστέψει...»
Σχόλια
Πολύ εύστοχες οι επισημάνσεις σου. Και βέβαια αυτά τα ποσοστά έτσι συγκρινόμενα έχουν πολύ περισσότερο νόημα.
Κατ΄ αρχήν, όποιος θελήσει να προσεγγίσει τέτοια θέματα με αμιγώς πολιτικό μάτι και σκεπτικό, βλέπει μόνο «την ορατή πλευρά του φεγγαριού».
Έπειτα, αν εξετάσουμε το θέμα χωρίς ιστορικές αναγωγές, απλά κοιτάζουμε μια στιγμιαία φωτογραφία της κοινωνίας, ένα στοπ-καρέ στον αέναο χρόνο.
Μήπως νομίζετε ότι το 2005 π.Χ. δεν υπήρχαν, ή το 4010 μ.Χ. δεν θα υπάρχουν παρόμοια ερωτήματα;
Κατά τη γνώμη μου μόνο η ανθρωπολογική και βιολογική προσέγγιση, σε συνδυασμό με ιστορικοπολιτικές και κοινωνιολογικές αναφορές, δίνει εξηγήσεις.
Πρώτον : ο άνθρωπος θέλει να πιστεύει (και να ανήκει) κάπου.
Όλοι οι θεσμοί της κοινωνίας (οικογένεια, κόμματα, εκκλησίες, σύλλογοι, ομάδες κοκ) εκεί εδράζουν την ύπαρξή τους.
Δεύτερον : ο άνθρωπος είναι φθαρτός.
Ένας σάκκος με οστά, μυς, ιστούς και έναν αριθμό ανωτέρων ποιοτικά κυττάρων, τον εγκέφαλο, αυτό που τον κάνει να νοιώθει «ξεχωριστό» είδος.
Τρίτον : αργά ή γρήγορα, ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την τραγική μοίρα του.
[Όσοι είστε κάτω από 30 είναι δύσκολο να με συμμεριστείτε. Θεωρείτε, όπως προσφυώς έγραψε κάποιος, πως «έχετε την αιωνιότητα αφάγωτη».
Όσοι είστε ανάμεσα 30 και 40 κάτι αρχίζετε να υποψιάζεστε.
Κι όσοι είστε πάνω από 40 γνωρίζετε για τι μιλάω.]
Τέταρτον : όσες ευκολίες και να απέκτησε ο άνθρωπος στη διαβίωσή του, αυτές που τον κάνουν να νοιώθει «ασφαλής», δεν παύει να αποτελεί, και να νοιώθει, ένα άθυρμα στον άνεμο.
Το ότι σήμερα –και πάντοτε- το άτομο διαθέτει αξιοσημείωτες δυνατότητες επηρεασμού ορισμένων από τα μελλούμενα δεν δικαιώνει τους ηλίθιους αγγλοσάξονες που πιστεύουν ότι «καθορίζουν την Μοίρα τους», ούτε, στον αντίποδα τους τραγικούς ανατολίτες που πιστεύουν ότι «όλα είναι γραμμένα».
Πόλεμοι, φυσικές καταστροφές, οικογενειακές τραγωδίες, οικονομικές αποτυχίες είναι μερικά εύκολα παραδείγματα για το παραπάνω.
Για όλα αυτά, το πλέον ευφυές τμήμα του ανθρωπίνου είδους υπήρξε διαχρονικά αυτό που έζησε τεμπέλικα και πλουσιοπάροχα εκμεταλλευόμενο την ανασφάλεια στη ζωή και την αγωνία του ατόμου μπροστά στον θάνατο : τα πάσης φύσεως ιερατεία.
Το –γενικό – υψηλό ποσοστό του πληθυσμού που πιστεύει στην ύπαρξη Θεού (και στην συνέχεια διαβόλων και τριβόλων) θεωρώ πως εξηγείται από την κατάρρευση της πίστης σε ιδεολογίες, αφού ληφθεί υπ΄ όψιν αυτό που ανέφερα ως «πρώτον». Μην υποτιμάτε την κοινοτυπία «ο άνθρωπος θέλει κάπου ν΄ ακουμπήσει».
Όταν δεν βρίσκει κάτι άλλο, μοιραία στρέφεται στις υπάρχουσες, συντηρητικές, επιλογές.
Η Εποχή μας δεν έχει στίγμα. Είναι μεταβατική. Γι΄ αυτό και όλοι οι δήθεν γκουρού την βαφτίζουν μετά-κάτι (μετα-νεωτερική, μετα-κομμουνιστική κ.λπ).
Ιστορικά, λένε, ότι προσομοιάζει με την ύστερη ελληνιστική περίοδο, οπότε η σύγχιση και η απογοήτευση των ανθρώπων βρήκε διέξοδο στην αναδυόμενη πίστη στο δόγμα μιας εβραϊκής σέχτας, που ενσωματώνοντας στοιχεία από όλες τις μέχρι τότε υπάρχουσες λατρείες, σχηματοποιήθηκε σε αυτό που ονομάσθηκε «Χριστιανισμός».
Αλλά και στον Μεσαίωνα, και σε άλλες εποχές σκοταδισμού, ή εποχές οικονομικών κρίσεων η πίστη σε μεταφυσικά φαινόμενα, μαγείες κ.λπ υπήρξε διαδεδομένη.
Τα χαμηλά ποσοστά πίστης στον Θεό στις βορειοδυτικοευρωπαϊκές χώρες δεν τεκμηριώνουν, για μένα, απόδειξη προοδευτισμού. Κοινωνίες που στρέφουν τους ανθρώπους σε έναν άκρατο οικονομισμό, κοινωνίες που για εξαντλήσουν τα περιθώρια κέρδους ταΐζουν φυτοφάγα ζώα με ζωικά υπολείμματα (τρελλές αγελάδες), δεν έχουν ηθικά έρμα. «Ευρωπαϊκές παλιοκοινωνίες» πούλεγε κι ο Δαβαράκης.
Λίγα επίσης μου λέει το χαμηλό ποσοστό των ανατολικογερμανών όταν είναι γνωστό ότι παρουσιάζουν υψηλότατο ποσοστό ρατσισμού.
Και άλλωστε η ανάλυση των ευρημάτων της (αμφιλεγόμενης) έρευνας εν είδει ανάλυσης αγοράς, όπως κάνουν οι μαρκετίστες για να πλασάρουν π.χ. ένα καινούριο παγωτό, επιτρέπει στους πονηρούς, όπως ο κος Δήμου, να εξαγάγουν τα συμπεράσματα που πολύ θάθελαν να υποβάλουν στη συλλογική συνείδηση.
Λέει ο κος Δήμου «άντε να πεις σε τέτοιον λαό (που πιστεύει στον Θεό) για αύξηση της παραγωγικότητας». Αυτό τον κόφτει. Προς απάντησή του, για να μην κάνω άλλο κόπο, επικαλούμαι το πόνημά σου «την πολλή δουλειά την τρώει ο αφέντης». Οι θεοπιστεύοντες της Ν.Δ., που ανήκουν προφανώς σε αυτούς που μέμφεται, φρόντισαν να τον ικανοποιήσουν.
Δυο λόγια για την σχέση Αριστεράς και Θεού.
α) το 25 % των αθέων του Συνασπισμού, έχει να κάνει με το υψηλό είτε μορφωτικό είτε εισοδηματικό (είτε και τα δύο) επίπεδο των μελών και οπαδών του, καθώς και με την μικρή αντιπροσωπευτική δυνατότητα ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων. Εμένα με εντυπωσιάζει το 75% που πιστεύει.
β) Για τους του ΚΚΕ. Διόλου παράξενο. Είναι γνωστός ο παραλληλισμός ανάμεσα στην «ορθόδοξη» κομμουνιστική και χριστιανική πίστη. Η «θεοποίηση» των ηγετών. Οι «πατερούληδες» που είχαν σαφώς και θεϊκό-φαραωνικό χαρακτήρα. Ο «αλάθητος»(-θεός) Ζαχαριάδης που έστειλε το Κίνημα στον αγύριστο (Σατανά). Οι βίοι παράλληλοι ανάμεσα στους χριστιανούς και κομμουνιστές μάρτυρες. Κ.λπ
Όσον αφορά την «έλλειψη μιας ρωμαλέας μαρξιστικής καθοδήγησης» που λες, υπενθυμίζω τι έγραφαν στους τοίχους της Πράγας το 1968 : «Ξύπνα Μαρξ, τρελλάθηκαν».
Ηλίας