Η ηθική των χρηματαγορών: ένα παράδειγμα
"H τεράστια καταστροφή και οι δεκάδες χιλιάδες νεκροί «απογείωσαν» τα χρηματιστήρια της Ινδονησίας και της Ινδίας τα οποία σπάνε ρεκόρ!"
Πιο λιανά:
Καλή χρονιά λοιπόν, και ελπίζω οι 100.000 νεκροί στην περιοχή να ανεβάσουν έστω και έμμεσα τις αποδόσεις και των δικών σας μετοχών... Βιαστείτε! Οι ευκαιρίες είναι πολλές!
Πιο λιανά:
...«Είναι φανερό πως με τόσες πολλές απώλειες ανθρώπινων ζωών, θα χρειαστεί πολύς καιρός για να καθαριστούν τα συντρίμμια, να ταφούν οι νεκροί και να βρεθούν οι αγνοούμενοι. Αλλά δεν είναι απαραίτητα τόσο σημαντικό γεγονός σε οικονομικούς όρους», παρατηρεί αναλυτής, υπεύθυνος για την Ασία της ABM Amro.
«Ακόμη κι αν ορισμένες ξενοδοχειακές αλυσίδες μπορεί να επηρεάστηκαν, υπάρχουν επίσης κερδισμένοι σε οικονομικούς όρους, όπως οι παραγωγοί τσιμέντου», πρόσθεσε...
Καλή χρονιά λοιπόν, και ελπίζω οι 100.000 νεκροί στην περιοχή να ανεβάσουν έστω και έμμεσα τις αποδόσεις και των δικών σας μετοχών... Βιαστείτε! Οι ευκαιρίες είναι πολλές!
Σχόλια
Ωστόσο, δεν καταλαβαίνω πού είναι το κακό επειδή από αυτήν την καταστροφή κάποιες εταιρείες που λειτουργούν νόμιμα και οι επενδυτές τους έχουν την ευκαιρία να αυξήσουν τις αποδόσεις τους.
Από πότε είναι ανήθικη η επιδίωξη του κέρδους (όταν αυτή γίνεται μέσα στα πλαίσια των νόμων); Από πότε είναι ανήθικο το να κερδίσει κάποια εταιρεία χρήματα (που σημαίνει ότι θα δώσει μεγαλύτερες αποδόσεις στους μετόχους της που γι' αυτό άλλωστε βάλανε τα λεφτά τους σε αυτήν...που σημαίνει ότι μπορεί να πληρώσει καλύτερα τους εργαζόμενούς της και να μην τους απολύσει ή ακόμη και να προσλάβει άλλους...που σημαίνει ότι προσφέρει μέσω της φορολογίας στη χώρα όπου εδρεύει κ.λπ.);
Δηλαδή θα ήταν ηθικό το να αρνηθεί η χ εταιρεία να αναλάβει την αποκατάσταση των ζημιών, να αρνηθεί να πουλήσει τσιμέντο, να αρνηθεί δεν ξέρω γω τι άλλο; Θα ήταν καλύτερο για τους ανθρώπους που ζουν εκεί να αρνηθεί; Όχι βέβαια. Ή μήπως ο χ έλληνας μέτοχος σε μια τέτοια εταιρεία δεν θα αρέσκετο στις μεγαλύτερες αποδόσεις των μετοχών του;
Λες και φταίνε οι χρηματαγορές ή οι εταιρείες για την καταστροφή που επέφερε το tsunami. Όχι απλά δεν φταίνε, φυσικά, αλλά θα βοηθήσουν κιόλας. Όχι από την καλή τους την ψυχή βέβαια. Αυτό είναι το μεγαλειώδες του "αόρατου χεριού" του Smith. Το self-interest που οδηγεί στο γενικότερο καλό. Όλα τα άλλα είναι, κατά την ταπεινή μου γνώμη, λαϊκισμοί.
Θα έλεγε κανείς ότι ένα σύστημα όπου και ο θάνατος και η καταστροφή έχει ανταλλακτική αξια, είναι ένα σύστημα απάνθρωπο. Ιδιαίτερα μάλιστα που ο χ έλληνας μέτοχος σε μια εταιρεία που θα συμμετάσχει στην ανοικοδόμηση θα αρέσκετο στις μεγαλύτερες αποδόσεις των μετοχών του - άρα θα είχε συμφέρον στην συνέχιση των καταστροφών. Δεν λέω τίποτα παραπάνω - επιμένω, αυτό καταδεικνύει την ηθική (και τον βαθύ παραλογισμό) του καπιταλισμού.
Όσο για το "αόρατο χέρι", είναι μια μεγάλη συζήτηση, αλλά εκτιμώ πως η ύπαρξή του οντολογικά είναι περίπου όσο πιστευτή είναι εκείνη του Άγιου Βασίλη ή της καλής νεράιδας... Δεν ξέρω καμία κοινωνια που να γνώρισε επί μακρόν ευημερία αφήνοντας ανεξέλεγκτη την προσπάθεια για μεγιστοποίηση του βραχυπρόθεσμου κέρδους.
Σχετικά με την "κηδεία της μητέρας" αυτό είναι, αν μη τι άλλο, ένα ατυχές παράδειγμα που μπορεί μεν να στοχεύει στο συναίσθημα του αναγνώστη, ένα παράδειγμα δηλαδή με το οποίο η ενστικτώδης αντίδραση του αναγνώστη είναι να συμφωνήσει, αλλά παραμένει άνευ ουσίας.
Επίτρεψέ μου να σου πω ότι στο ίδιο μήκος κύματος κυμαίνεται και αυτό που λες περί απάνθρωπου συστήματος. Νομίζω ότι το προηγούμενο σχόλιό μου καταρρίπτει αυτό το επιχείρημα -ή για να το πω καλύτερα αυτόν τον λαϊκίστικο αφορισμό. Όσον αφορά στον μέτοχο, ναι, έχει συμφέρον. Είναι κακό όμως αυτό; Είναι ανήθικο; Από την στιγμή που πράττει νομίμως και δεν είναι αυτός που προκαλεί την καταστροφή, ποιο είναι το πρόβλημα;
Τέλος, ποιος μίλησε για "ανεξέλεγκτη" προσπάθεια μεγιστοποίησης του βραχυπρόθεσμου κέρδους; Εγώ, πάντως, μίλησα για ανθρώπους και εταιρείες που δρουν εντός των νόμων. Είναι αυτό "ανεξέλεγκτη προσπάθεια";
Όσο για το "ανεξέλεγκτο": κομμάτι της μυθολογίας των ελεύθερων αγορών είναι ο περιορισμός της κρατικής παρέμεβασης και ρύθμισης, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η ελεύθερη δράση της "αόρατης χειρός".
amarkos
Η τελευταία παράγραφος απαντά σε κάτι που δεν λέει το άρθρο, το οποίο είναι απολύτως εύστοχο.
Ηθικόν δίδαγμα: Ας καταναλώσει η Κίνα όσο πετρέλαιο θέλει και αν υπάρξει κάποιο πρόβλημα (μείωση αποθεμάτων, μόλυνση κ.λπ.) τότε αφενός οι οικονομικοί νόμοι (διαχείριση της προσφοράς και της ζήτησης μέσω παροχής κινήτρων / αντικινήτρων κ.λπ.) καθώς και η τεχνολογική ανάπτυξη (fuel cells κ.λπ.) -που σε μεγάλο βαθμό κινείται από το αόρατο χέρι- θα αποτρέψουν την καταστροφή του κόσμου -ξανά.
Οι προβλέψεις της λέσχης της Ρώμης (στο βιβλίο "Limits to Growth") ήταν τελείως διαφορετικής υφής και εξαιρετικά εύστοχες αν σκεφτεί κανείς ότι έτρεχαν ένα μοντέλο προσομοίωσης το 1972 με υπολογιστική δύναμη ένα μικρό κλάσμα αυτής του λάπτοπ από το οποίο σου γράφω. Περισσότερα εδώ. Απόσπασμα:
"... The most amazing aspect of the book [Limits to Growth] is how accurate many of the basic trend extrapolation worries which ultimately give raise to the limits this book expresses still are, some 30 years later. In fact, for a work that has been derisively attacked by so many energy economists, a group whose own forecasting record has not stood the test of time very well, there was nothing that I could find in the book which has so far been even vaguely invalidated. To the contrary, the chilling warnings of how powerful exponential growth rate can be are right on track. The thesis that it is easy to misjudge this type of growth has also been proven by the volumes of misguided criticism that the report engendered.
The world is now 30 years into this 100-year view. It did grow as fast as the book warned. The gap between rich and poor never narrowed. Instead, the gap between the "haves" and the "have-nots" grew by a significant measure. It is interesting to contemplate how horrified the book's authors would be today, given the population trends that happened post 1972. The current strain on many of our precious resources is already becoming serious. It would have been far worse by 2000, given the rate of expansion which happened to the world's poor population, had these people also begun to significantly improve their standard of living at the same time. An accidental safety valve for many potentially scarce resources turned out to be the widening of the rich/poor gap..."
Το μοντέλο προσομοίωσης προβλέπει κρίση περί το 2070, αν και δεν υπάρχει λόγος να το πάρει κανείς τοις μετρητοίς, γιατί στόχος του δεν ήταν η ακριβής πρόβλεψη του μέλλοντος, αλλά η ανίχνευση πιθανών μελλοντικών προβλημάτων...
Η μεταφυσική αντίληψη ότι η αγορά θα φροντίσει για όλα, δεν υποστηρίζεται από κανένα πραγματικό στοιχείο παρά την περίπου θρησκευτική προσήλωση ορισμένων οικονομολόγων στο δόγμα της "αόρατης χειρός"... θεωρώ ότι θα πρέπει να βασίζουμε τις ενέργειές μας στην λογική ανάλυση και όχι σε αστήρικτες δοξασίες.
...για την "τεχνολογική ανάπτυξη (fuel cells κ.λπ.) -που σε μεγάλο βαθμό κινείται από το αόρατο χέρι": σου υπενθυμίζω ότι η ΕΣΣΔ είχε στείλει άνθρωπο στο διάστημα και παρήγαγε μαχητικά αεροπλάνα εφάμιλλα των Αμερικανικών, με κίνητρο την απειλή ενός χεριού ξύλο από τον Στάλιν ή απλά την εφευρετικότητα ενός καλά εκπαιδευμένου πληθυσμού. Επίσης να σε διαβεβαιώσω ότι το βασικό χέρι που βοηθάει την τεχνολογική ανάπτυξη είναι το χέρι στην τσέπη των φορολογούμένων που υποστηρίζουν την βασική έρευνα μέσω των (κρατικών ή κρατικά επιδοτούμενων) πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων. Εκτός και αν πιστεύεις ότι οι υπολογιστές ή το διαδίκτυο ήταν κάτι που εφηύρε η IBM και η Sun...
Πράγματι, η ΕΣΣΔ είχε μερικούς από τους καλύτερους επιστήμονες στον κόσμο. Ωστόσο, να μην το ξεχνάμε αυτό, δεν υπάρχει πλέον. Και αυτό οφείλεται στην κατευθυνόμενη οικονομία που εφάρμοζε.
Συμφωνώ ότι η βασική έρευνα, που χρηματοδοτείται από το κράτος (από τους φορολογούμενους δηλαδή), είναι το "βασικό χέρι" για την τεχνολογική ανάπτυξη. Αυτός είναι ένας ρόλος που καλά κάνει και αναλαμβάνει το κράτος. Από κει και πέρα όμως είναι η αγορά που δίνει την ώθηση για την προώθηση της τεχνολογικής ανάπτυξης σύμφωνα με τους νόμους της. Τα άτομα, οι εταιρείες, αυτοί είναι που, με βάση την επιδίωξη του κέρδους, προάγουν την πρόοδο και το γενικότερο καλό.
Σχετικά με το άρθρο της Αυγής: δεν το βρίσκω καθόλου εύστοχο. Κατ' εμέ, είναι ένα γενικόλογο ευχολόγιο. Γράφει ο συντάκτης περί της ανάγκης διεθνούς συνεργασίας και από ό,τι καταλαβαίνω ρίχνει το βάρος στους "κακούς νεοφιλελεύθερους" όλου του κόσμου που δεν υπάρχει σύστημα προειδοποίησης για tsunami στην πληγείσα περιοχή. Αλήθεια, γιατί δεν υπάρχει τέτοιο σύστημα;
Πρώτον, επειδή κοστίζει πολλά χρήματα. Θα πει κανείς σαφώς πιο...καλόκαρδος από τον γράφοντα να τα δώσει η διεθνής κοινότητα. Και γιατί μετά να μη δώσει για να βάλουμε ένα τέτοιο σύστημα και στα παράλια της Πορτογαλίας; Και γιατί να τα δώσει για ένα σύστημα προειδοποίησης και να μην τα δώσει για να πολεμήσει το AIDS στην Αφρική ή την ελονοσία ή για να έχουν πόσιμο νερό όλοι οι άνθρωποι ή για να σωθεί ο Αμαζόνιος ή ή ή...καταλαβαίνεις τι θέλω να πω: ο βασικός νόμος της οικονομικής: απεριόριστες ανάγκες, περιορισμένοι πόροι.
Δεύτερον, αν έχουν τα χρήματα (που δεν είναι κανένα αστρονομικό ποσό) οι πληγείσες χώρες ας τα δώσουν για να φτιάξουν το σύστημα προειδοποίησης. Αν δεν τα έχουν ας τα δανειστούν (ή μήπως να τα δώσουν για καλύτερη εκπαίδευση, καλύτερο σύστημα υγιείας, καλύτερες υποδομές ή ή ή...); Το πρόβλημα δεν είναι τα χρήματα. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει οικονομικοπολιτική συνεργασία μεταξύ των χωρών αυτών. Υπάρχει μια αμοιβαία καχυποψία μεταξύ τους.
Τρίτον, "ευτυχώς" που το tsunami χτύπησε σε μια περιοχή που είναι ο αγαπημένος προορισμός χιλιάδων πλούσιων δυτικών (και όχι μόνο) τουριστών και έτσι προκάλεσε μεγαλύτερη "συμπόνοια" από ό,τι θα προκαλούσε αν χτυπούσε, π.χ., στην Αφρική. Γι' αυτό το λόγο τώρα θα μαζευτούν παραπάνω χρήματα από δωρεές. Στο Σουδάν, όμως, πόσοι ξέρουν τι γίνεται για να βοηθήσουν;
Η ουσία του πράγματος νομίζω πως είναι ότι ο μέσος Έλληνας δεν μπορεί λόγω εκπαίδευσης και κοινωνικού περιβάλλοντος να καταλάβει τις έννοιες του σχεδιασμού και της ανάλυσης. Είναι πηγμένος από το σχολείο του με φτηνό συναισθηματισμό, συνθηματολογία, μανιχαϊστικές αντιλήψεις (καλοί - κακοί) και απόλυτες βεβαιότητες. Αυτό ξέρει, αυτό εμπιστεύεται. Όταν έρχεται αντιμέτωπος με έννοιες σαν τις παραπάνω (ανάλυση, σχεδιασμός) φρικάρει.
Το ίδιο και στην περίπτωση αυτή.
Για να αντιστρέψω το παράδειγμα, με βάση τη λογική του talos, αν κάποιος θα ήθελε να φερθεί ηθικά στη συγκεκριμένη περίπτωση θα όφειλε να πουλήσει τις μετοχές ασιατικών εταιριών και να μην ξαναπάει διακοπές στην Ασία για 5 χρόνια;
Αντίστοιχα, όταν είχε γίνει ο σεισμός στη Λευκάδα πριν 2 χρόνια οι ξένοι τουρίστες όφειλαν να σηκωθούν να φύγουν παρότι οι Έλληνες ξενοδόχοι / μαγαζάτορες κοίταζαν να τους κρατήσουν με νύχια και με δόντια;
Απάντηση: όχι. Για τις μετοχές καλό θα ήταν μάλλον να μην τις πουλήσει (αν και δεν καταλαβαίνω αυτές τις διηπειρωτικές "επενδυσεις" ιδιωτών, ούτως ή άλλως). Αν δεν τις πούλαγε κανείς, δεν θα ανέβαινε (ούτε θα έπεφτε) η τιμή τους. Για τις διακοπές: δεν νομίζω ότι είπα τίποτα που να συνηγορεί σε αυτήν την πρόταση.
Επαναλαμβάνω γιατί δεν έγινε αντιληπτό φαίνεται:
Θα έλεγε κανείς ότι ένα σύστημα όπου και ο θάνατος και η καταστροφή έχει ανταλλακτική αξια, είναι ένα σύστημα απάνθρωπο. Ιδιαίτερα μάλιστα που ο χ έλληνας μέτοχος σε μια εταιρεία που θα συμμετάσχει στην ανοικοδόμηση θα αρέσκετο στις μεγαλύτερες αποδόσεις των μετοχών του - άρα θα είχε συμφέρον στην συνέχιση των καταστροφών. Δεν λέω τίποτα παραπάνω - επιμένω, αυτό καταδεικνύει την ηθική (και τον βαθύ παραλογισμό) του καπιταλισμού.
Επιπλέον, δεν κάνεις διαχωρισμό στο κρίσιμο γεγονός ότι η "τύχη" του επενδυτή δεν προκαλεί τη φυσική καταστροφή. Αντίθετα η (συνειδητοποίηση της ανάγκης αντιμετώπισης της) φυσική(ς) καταστροφή(ς) είναι το αίτιο που οδηγεί στην αύξηση της περιουσίας του επενδυτή. Λεκτικά προφανώς και το αναγνωρίζεις (αυτό λες άλλωστε) αλλά στην ουσία το αντιμετωπίζεις κριτικά λες και η όποια θέληση ή μη του επενδυτή μπορεί να αλλάξει τα πραγματικά γεγονότα και τα φυσικά φαινόμενα.
Το συμφέρον του οποιουδήποτε επενδυτή είναι η αντιμετώπιση μιας ανάγκης, λιγότερο ή περισσότερο κρίσιμης, με την οποία συνδέεται η επένδυσή του.
Π.χ. Ο επενδυτής σε μια φαρμακευτική εταιρεία έχει συνδέσει την τύχη του με την ανάγκη να παρασκευασθούν (και να παραγγελθούν) καλύτερα φάρμακα. Αυτό δεν σημαίνει ότι χαίρεται με την αύξηση κρουσμάτων της χ ασθένειας. Αλλά και να χαιρόταν, και πάλι αδιάφορο είναι για την ουσία των πραγμάτων (αντιμετώπιση ασθένειας).
Για να γυρίσουμε στο τσουνάμι, ο επενδυτής που έχει δώσει λεφτά σε εταιρεία που ασχολείται με την πρόβλεψη τέτοιων φαινομένων (ούτε που ήξερα πως υπάρχουν τέτοιες) όχι μόνο ντροπή δεν πρέπει να νιώθει αλλά είναι, υπό μία έννοια, και άξιος μνείας για την επιλογή του αυτή. Δίνοντας τα λεφτά του βοήθησε στο να αναπτυχθεί μια τέτοια τεχνολογία η οποία μπορεί να σώσει ζωές. Παρομοίως, ο επενδυτής σε κατασκευαστικές εταιρείες βοηθάει στην ταχύτερη ικανοποίηση των στεγαστικών κ.α. αναγκών των πληγέντων. Δεν επενδύει για αυτό το λόγο (ούτε και μπορούσε να προβλέψει τη φυσική καταστροφή) αλλά για το κέρδος του αλλά αυτή του η επιλογή βοηθάει στην ταχύτερη ικανοποίηση των αναγκών των πληγέντων.