Συνωμοσιολογία: πρόχειρες σημειώσεις



Η συνωμοσιολογία:
  • μπορεί να τρέφει το εαυτό της επ'άπειρον χωρίς να χρειάζεται επιχειρήματα ή προσφυγή στην λογική: η ιδέα της συνωμοσίας έχει συνήθως άπειρη ευελιξία και γεμίζει τα λογικά της κενά με ακόμα περισσότερη συνωμοσιολογία
  • επιβεβαιώνει πάντα και με κάθε τρόπο αυτό που εκείνος που την εκφέρει επιθυμεί να πιστέψει: είναι ένα σύστημα που είναι φτιαγμένο για να απορρίπτει την εμπειρική του διάψευση και έτσι είναι εξαιρετικά αποτελεσματικός μηχανισμός λογικοφανούς αυτεπιβεβαίωσης
  • δεν ανέχεται την συζήτηση: μια και η αμφισβήτησή της δηλώνει σύμπλευση και συμπερίληψη στην συνωμοσία όσων την αμφισβητούν
  • είναι ηθικολογική και - συνεπώς - ναρκισσιστική: η εμφανής ανηθικότητα ή μοχθηρία των σκοπών των συνωμοτούντων Άλλων, αλλά και η αβελτηρία των "αφελών" που δεν βλέπουν το αυταπόδεικτο, δεν αποτελεί παρά μηχανισμό για να τονισθεί η αρετή και η οξύνοια του συνωμοσιολόγου
  • μπορεί να είναι βαθύτατα συστημική: μια και είναι η παρέκβαση της συνωμοσίας και η προσωπική ανηθικότητα των "εχθρών" που φταίει για τα διεκτραγωδούμενα δεινά και όχι κάποιος συστημικός λόγος - το σύστημα απενοχοποιείται και οι εγγενείς του ατέλειες υποβαθμίζονταi
  • αποθαρρύνει την πολιτική δράση και ενθαρρύνει την μοιρολατρική αδράνεια: καθώς συνήθως παρουσιάζει ένα αντίπαλο δέος που κινείται με μεταφυσική αποτελεσματικότητα και επίγνωση των καταστάσεων καθώς και πλήρη έλεγχο και πρόγνωση στα όσα εξελίσσονται - συχνά με ορίζοντα ακόμα και αιώνων ανάλογα με την κλίμακα της εκάστοτε θεωρίας συνωμοσίας 
  • απλοποιεί ερμηνευτικά σύνθετες καταστάσεις και αποτελεί αφήγημα που μπορεί να μην είναι ορθολογικό, είναι όμως εύπεπτο και εύληπτο ως προσωποποιημένο: προσφέρει ένα εύκολο ερμηνευτικό σχήμα για πράγματα που αλλιώς απαιτούν πλαίσιο, σκέψη και γνώση για να αναλυθούν
  • ως εκ τούτου αποτελεί τμήμα του zeitgeist κάθε περιόδου συντηρητικής ηγεμονίας, που διατρέχει και υποσκάπτει την κριτική σκέψη όπου και αν εμφανίζεται: - αλλά και μηχανισμός υπόσκαψης της δημοκρατίας: η σύγχυση δε που προκαλεί είναι εξαιρετικά αποτελεσματικός μηχανισμός διαιώνισης της ηγεμονίας αυτής 
Η διάχυση των θεωριών συνωμοσίας έγινε καταρρακτώδης με το διαδίκτυο, και επίσης περνά πια από μέχρι πρότινος αδιαπέραστα σύνορα: έτσι η μισή συνωμοσιολογία της αμερικανικής ακροδεξιάς (που είναι και η βασική ποικιλία "σκέψης" που παράγει ο συγκεκριμένος χώρος) βλέπω έντρομος να διαδίδεται στην Ελλάδα και σε κάποιους από τους χώρους της ευρύτερης αριστεράς - πέρα φυσικά από εκείνον της ακροδεξιάς... Απορρίπτονται κάποιες φορές ως "θεωρίες συνωμοσίας" απόλυτα ορθολογικές και τεκμηριωμένες αναλύσεις βέβαια, αλλά αυτό είναι ρητορικό τέχνασμα ή παιδί της ίδιας δυσλειτουργίας της κριτικής σκέψης με εκείνη που γεννά την συνωμοσιολογία
ΥΓ: Το ότι μερικές φορές όντως υπάρχουν συνωμοσίες δεν τις καθιστά, παρόλα αυτά, πιο εύλογες σαν καθολικό και γενικευμένο επεξηγηματικό σχήμα για την πολιτική, την γεωπολιτική και την ανθρώπινη ιστορία.
ΥΓ2: Συνωμοσιολογία, ένας διστακτικός πρόχειρος ορισμός: ο ισχυρισμός πως βασική αιτιακή και κινούσα αρχή των περισσότερων πολιτικών ή κοινωνικών εξελίξεων, διεργασιών ή καταστάσεων είναι μια (μυστική συνήθως) εμπρόθετη συμφωνία ή διεργασία μεταξύ συγκεκριμένων, ισχυρών ατόμων, με σκοπό την προσωπική τους ικανοποίηση

(Επ'αφορμής αυτού)

Σχόλια

Ο χρήστης Evi Voulgaraki είπε…
Εξαιρετικό κείμενο. Σαφές, εύστοχο, ευσύνοπτο, συγκροτημένο. Νομίζω το καλύτερο που έχω διαβάσει, σε μέγεθος άρθρου.
Ο χρήστης Elias είπε…
Η συνωμοσιολογία είναι η αποφυγή της ευθύνης - προσωπικής ευθύνης με προσωπικό ρίσκο. Αντίστοιχο του: "κι επαναστάσεις στα όνειρά του αναζητεί", οτιδήποτε προκειμένου να μην τις αναζητήσει στην πραγματικότητα. Είναι αυτό που λες κι εσύ, το 'χεις πιάσει: "η συνωμοσιολογία αποθαρρύνει την πολιτική δράση". Ακριβώς, εκεί είναι όλο το ζουμί!

Δεν καταρρίπτεται με επιχειρήματα και εμπειρική διάψευση. Ακόμα κι αν αύριο βγει ο Μιχαλολιάκος και πει: "ήμασταν απλώς μια σπείρα, σας κοροϊδεύαμε", πάλι αυτό το 8% θα συνεχίσει να υποστηρίζει ΧΑ, κάτι θα βρει. Η συνωμοσιολογία ξεχνιέται και πέφτει σαν μαραμένο φύλλο απ' το κλαδί, όταν παύει να υφίσταται ο παράγοντας που την κάνει ελκυστική.

Είναι μια πρόοδος η συνωμοσιολογία, αν την αντιπαραβάλεις με την παθητικότητα και την παραίτηση. Τουλάχιστον ο συνωμοσιολόγος κάπου αρχίζει να νοιάζεται, he gives a damn. Είναι μια εφηβεία που όλοι θα την περάσουν, με τον Α ή Β τρόπο.
Ο χρήστης γαμω την τυχη μου είπε…
η πρώτη συνομωσία είναι να φτιάξεις μια συνομωσία και να δεις αμα θα πιάσει, αμα τσιμπάει ώστε μετά να αποθεωθεί με την τυφλή πιστη σε αυτοεκπληρούμενη...(τέτοια χοντρα κόλπα μόνο η θρησκεία, βέβαια, μπορεί να στήσει)
Ο χρήστης Δύστροπη Πραγματικότητα είπε…
Μία σύντομη αλλά και πολύ περιεκτική περιγραφή περί του τι είναι η συωμοσιολογία.

Μία μερική ένσταση έχω μόνο ως πρός το παρακάτω σημείο: "αποθαρρύνει την πολιτική δράση και ενθαρρύνει την μοιρολατρική αδράνεια".

Θα συμφωνήσω πως το παραπάνω είναι ένα πιθανό αποτέλεσμα της συνωμοσιολογικής θεώρησης της πραγματικότητας.

Παρόλα αυτά, ένα άλλο, ακόμα χειρότερο αποτέλεσμα, είναι πως ενίοτε η συνωμοσιολογία καλλιεργεί ένα εξαιρετικά τοξικό πολιτικό και συναισθηματικό κλίμα το οποίο, με την συνδρομή πάντα κάποιου δημαγωγού, μπορεί με την σειρά του να οδηγήσει σε μία εξίσου τοξική μορφή πολιτικής δράσης, η οποία, όπως έχει δείξει η ιστορία, μπορεί να έχει πολύ αρνητικές συνέπειες για ομάδες ενός πληθυσμού, ομάδες συνήθως αδύναμες και ως εκ τούτου ευάλωτες στην βία και τις διακρίσεις άλλων ομάδων του πληθυσμού.

Δύστροπη Πραγματικότητα

Ο χρήστης talos είπε…
@Δύστροπη Πραγματικότητα: Ναι δεν έχετε άδικο, ιστορικά έχει συμβεί και το βλέπουμε να συμβαίνει γύρω μας. Είναι το κομμάτι μιας ενεργητικής συνωμοσιολογίας που κατασκευάζει μυθικούς εχθρούς. Παράλειψή μου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Τα πολλά πρόσωπα της ψηφιακής λογοκρισίας

Μετεκλογικά

Βαϊμάρη και αντιφασισμός, μια ιστορική σημείωση