Βγαίνοντας από το τούνελ του 1989

Caracas, 1989

The world is closing in did you ever think that we could be so close,  like brothers

The future's in the air I can feel it everywhere 

blowing with the wind of change

Scorpions “Winds of Change”

 Το 1989 εγώ ήμουν εικοσάρης, χρήστης usenet, ποικιλοτρόπως τρελαμένος και το είδος εκείνο του κομμουνιστή που χαιρέτιζε την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης με την ιαχή «μία μοχθηρή υπερδύναμη είναι νεκρή, μία ακόμα μας μένει!»

Καθώς τα σύννεφα πύκνωναν πάνω από την γειτονική μας Γιουγκοσλαβία και στο Πεκίνο η εξέγερση της πλατείας Τιεν αν Μεν καταστέλλονταν άγρια, οι ΗΠΑ στο τέλος της χρονιάς εισέβαλαν στον Παναμά απαλλαγμένες από τα ψυχροπολεμικά άγχη και τις αναστολές.

Εδώ, στην Ελλάδα, ήμασταν βυθισμένοι στην δίνη του σκανδάλου Κοσκωτά και στην υποδοχή του Ντέταρι, ενώ η καθ’ημάς αριστερά επιχειρούσε την ενότητα μετά από πάρα πολλά χρόνια, μέσα από το εγχείρημα του ενιαίου Συνασπισμού.

Όλα αυτά αποτέλεσαν την μήτρα, την αρχή του νήματος πολλών εξελίξεων, που διαμόρφωσαν το σήμερα. Το 1989, όπως το 1968 πριν από αυτό, ήταν μια χρονιά με μεγάλη πυκνότητα κομβικών ιστορικών σημείων, μια χρονιά στην οποία συγκεντρώθηκαν πολλά σταυροδρόμια της ιστορίας, σε κάθε επίπεδο. Ακόμα και στην Βενεζουέλα, η επικράτηση μια δεκαετία σχεδόν αργότερα του Ούγο Τσάβες, προετοιμάστηκε από την βίαιη καταστολή ενός πελώριου κύματος διαδηλώσεων (με χιλιάδες δολοφονημένους από την αστυνομία) στο Καράκας (το διαβόητο Καρακάσο), εναντίον των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων στην χώρα. Το 1989 ήταν η πύλη εισόδου σε μια συγκεκριμένη και έντονη ιστορική περίοδο παγκοσμίως.

Είκοσι χρόνια αργότερα η ιστορία έχει ξεγεννήσει τα περισσότερα από όσα κυοφορούνταν τότε. Μάθαμε οι αιθεροβάμονες π.χ. ότι η κατάρρευση του ενός από τους δύο νταβατζήδες της γειτονιάς δεν οδηγεί αναγκαστικά στην κατάρρευση του άλλου, αντίθετα κάνει την κυριαρχία του εναπομείναντος αγριότερη. Μάθαμε ότι η κλίμακα της διαφθοράς που ανέδειξε το «μέγα» σκάνδαλο Κοσκωτά δεν ήταν παρά ψίχουλα σε σχέση με μελλοντικές καταχρήσεις που θα περνούσαν εντέλει περίπου στο ντούκου. Κ.ο.κ.

Η εικόνα, η υπόσχεση του νέου, ειρηνικού και φιλελεύθερου μέλλοντος φαινόταν από τότε πάντως πως θα ήταν ένα επικό κομψοτέχνημα προπαγάνδας. Οι κοινωνικές πληγές του Θατσερισμού, τα δραματικά κοινωνικά αποτελέσματα της Συναίνεσης της Ουάσινγκτον (όρος που γεννήθηκε και αυτός το 1989 για να περιγράψει την δέσμη αντικοινωνικών μέτρων που επέβαλε το ΔΝΤ στον Τρίτο Κόσμο) ήταν εξαρχής ορατά. Η ποσότητα προπαγάνδας που χρειάστηκε να εκπεμφθεί για να εμπεδωθούν οι νέες αξίες του θατσερικού «δεν υπάρχει κοινωνία» ήταν μυθώδης. Και δεν κατόρθωσε ποτέ να επικρατήσει συνολικά.

Στον κόσμο των ιδεών, η κυριαρχία του Φιλελεύθερου  Ιστορικισμού (του Δεξιού Εγελιανισμού, ας πούμε) σηματοδοτήθηκε από ένα κομβικό βιβλίο: To 1989 ο Φράνσις Φουκουγιάμα δημοσίευσε το δοκίμιό του (που αργότερα θα γινόταν βιβλίο) με τίτλο «Το τέλος της ιστορίας;». Σε αυτό ανακοινώθηκε η ολοκλήρωση της ανθρώπινης ιστορίας. Είχαμε φτάσει στο τέρμα της Ιστορίας, στην κοσμική Γη Χαναάν της ανθρώπινης πραγμάτωσης.

Είκοσι χρόνια μετά, ο Φουκουγιάμα έχει καταδικάσει τους νεοσυντηρητικούς σταυροφόρους του Τέλους της Ιστορίας του, ψηφίζει Ομπάμα και είναι υπέρ της επίβλεψης και της ρύθμισης του χρηματοοικονομικού κλάδου.

Έτσι κλείνει ο κύκλος.

Βρισκόμαστε λοιπόν στο 2009, την χρονιά της κρίσης (ή έστω την χρονιά μετά την κρίση) και ο δρόμος που ξεκινούσε από την Ιστορική Πύλη του 1989, έχει φτάσει στην έξοδό του. Οι «άνεμοι της αλλαγής» των Scorpions, πνέουν και πάλι ισχυροί, απειλητικοί αλλά μαζί και υποσχόμενοι...