Εξεγερμένες ιδιοκτησίες: πώς κτίστηκε η Δύση
Η Μεγάλη Επανάσταση των Σκλάβων στην Αϊτή το 1791, ήταν ένα συνταρακτικό γεγονός στην εποχή του. Ήταν η μοναδική επιτυχημένη εξέγερση σκλάβων στην ιστορία, ένα βιαιότατο, απεγνωσμένο, ενστικτώδες ξέσπασμα ελευθερίας ευνοημένο από μια ιδιάζουσα συγκυρία, στηριγμένο από το πάθος των σκλάβων της Καραϊβικής. Ήταν προωθημένη πέρα από κάθε όνειρο του αντιδουλοκτητικού ρεύματος της εποχής της και έσπειρε τον τρόμο στην δουλοκτητική οικονομία ανά την Καραϊβική και τον Κόλπο του Μεξικού. Τα φιλελεύθερα πνεύματα της Αμερικανικής Επανάστασης (δουλοκτήτες και οι ίδιοι), έκλεισαν τις πόρτες στην νεαρότερη επανάσταση και στήριξαν την λευκή δουλοκτητική ελίτ έμπρακτα. Η ανησυχία πήρε διαστάσεις με το ξέσπασμα της εξέγερσης: ο φόβος των "Γάλλων σκλάβων" (των προερχόμενων από την Αϊτή δηλαδή) δημιούργησε πανικό. Έντρομοι οι καλοί δουλοκτήτες της πολιτείας της Νοτίου Καρολίνας π.χ. ζητούσαν έκτακτα μέτρα ασφαλείας για τον από Νότο κίνδυνο...
Γνωρίζουμε πως πολλές (οι περισσότερες ίσως;) από τις εξεγέρσεις των δούλων, τις οποίες κατέπνιξαν οι δουλοκτητικές πολιτείες των ΗΠΑ πριν καν εκδηλωθούν, υπήρχαν μόνο στα μυαλά των διωκτών τους. Δεκάδες "πλεκτάνες" σκλάβων που συνδέονταν υποτίθεται με κάποιο τρόπο με την Αϊτή αποκαλύφθηκαν. Κάποιες ίσως να ήταν πραγματικές. Δεν υπάρχουν τα στοιχεία για να ξέρουμε ποιες ή πόσες.
Μια από αυτές περιγράφεται σε επιστολή από το Τσάρλστον της Νοτίου Καρολίνας το 1797:
"Το περασμένο Σάββατο αποκαλύφθηκε μια συνωμοσία, γεγονός το οποίο ενδέχεται να έσωσε κάποιες ζωές και περιουσίες. Δεκαεπτά Γάλλοι νέγροι σχεδίαζαν να βάλουν φωτιά στην πόλη σε διάφορα σημεία, να σκοτώσουν τους λευκούς και μάλλον να καταλάβουν και την πυριτιδαποθήκη και το οπλοστάσιο. Ευτυχώς όμως ένας από τους σκλάβους μαρτύρησε τα σχέδιά τους στις αρχές. Πέντε έχουν συλληφθεί, δύο κρεμάστηκαν και οι υπόλοιποι διέφυγαν στην ύπαιθρο...
Περαιτέρω στοιχεία μας δίνει η Pennsylvania Gazette, τον Δεκέμβρη της χρονιάς εκείνης. Οι αρχές είχαν μάθει, έγραφε, για την συνωμοσία 10-15 "Γάλλων νέγρων" από νωρίς και περίμεναν να προχωρήσει το σχέδιο για να τους πιάσουν σχεδόν επ' αυτοφώρω. Η είδηση όμως διέρρευσε και έτσι αναγκάστηκαν να σπεύσουν να συλλάβουν τους συνωμότες και μεταξύ τους τέσσερις από τους επικεφαλής: "τον Φιγκαρό, ιδιοκτησία του κ. Robinett [αν και άλλες πηγές αναφέρουν μάλλον ορθότερα τον κ. Desbaux σαν ιδιοκτήτη του], τον Ζαν-Λουί, ιδιοκτησία του κ. Langstaff, τον Φιγκαρό τον Νεώτερο ιδιοκτησία του κ. Delaire, και τον Καπέλ (του οποίου ο ιδιοκτήτης δεν αναφέρεται στο δημοσίευμα).
Οι συλληφθέντες δεν ομολόγησαν αμέσως: η άρνησή τους ήταν αρχικά ομόφωνη. Όμως, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, ένας (ο νεαρός Φιγκαρό) "έσπασε" και ομολόγησε - "εν μέρει" λέει η εφημερίδα χωρίς να το επεξηγεί. Προφανώς όλη αυτή η (νομότυπη από ότι φαίνεται βεβαίως) διαδικασία κάνει τον σημερινό αναγνώστη να αμφισβητεί σοβαρά την ακεραιότητα και το αυθόρμητο της ομολογίας, αλλά και την αλήθειά της. Εκείνη την εποχή όμως κανείς δεν σκεφτόταν έτσι. Η μαρτυρία έγινε δεκτή (και προφανώς η μερικότητά της γενικεύτηκε), άλλοι μάρτυρες έσπευσαν να καταθέσουν και το δικαστήριο μετά από "ώριμη σκέψη" αποφάσισε να κρεμάσει τον Φιγκαρό τον πρεσβύτερο και τον Ζαν Λουί και να διώξει από την χώρα τον μεταμεληθέντα νεώτερο Φιγκαρό και τον Καπέλ. Οι υπόλοιποι συλληφθέντες δεν δηλώνεται τι απέγιναν, διότι η ποινή τους θα αποφασιζόταν αργότερα.
Μετά από την καταδίκη του Ζαν Λουί, αυτός (αναφέρει η εφημερίδα) στράφηκε προς τους δύο Φιγκαρό και είπε : "Δεν ρίχνω το φταίξιμο στους λευκούς, παρότι υποφέρω αυτοί έπραξαν το σωστό, αλλά είστε εσείς που μου φέρατε αυτά τα βάσανα". Ή έτσι αναφέρει η εφημερίδα. Ποιος ξέρει τι ειπώθηκε και τι έγινε στ' αλήθεια.
Στις 12 Δεκεμβρίου ο Ζαν Λουί και ο Φιγκαρό εκτελέστηκαν δια απαγχονισμού: φαντάζομαι πως όπως όλοι οι απαγχονισμοί την εποχή εκείνη και αυτός έγινε υπό τα βλέμματα των νοικοκύρηδων δουλοκτητών και των οικογενειών τους, αλλά και όλης της πόλης.
Αυτή η μικρή και θλιβερή ιστορία δεν τελειώνει όμως εδώ. Αναζητώντας περαιτέρω στοιχεία για το δράμα στην "Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής Δουλείας" (Digital Library on American Slavery), ανακαλύπτει κανείς κάποια στοιχεία που δίνουν μια διάσταση τραγωδίας στην υπόθεση.
Κατ' αρχάς οι ιδιοκτήτες των εκτελεσθέντων σκλάβων δεν κάθισαν με σταυρωμένα χέρια. Διεκδίκησαν δικαστικά αποζημίωση για την θανάτωση των δούλων τους. Ο κ. Benjamin Langstaff για παράδειγμα, κατόρθωσε να αποσπάσει έστω και καθυστερημένα από την πολιτεία την "δίκαιη" αποζημίωση για την χαμένη περιουσία του, παρά την αμέλεια του (γέρου;) πατέρα του. Ο δούλος του αναφέρεται ως John Louis στο δικαστήριο και όχι ως Jean Louis, αν μπορεί κανείς να συναγάγει κάποιο συμπέρασμα από την λεπτομέρεια αυτή σχετικά με την καταγωγή του.
Για κάποιο μυστήριο λόγο, ο κ. Desbeaux, ιδιοκτήτης του πρεσβύτερου Φιγκαρό, στάθηκε λιγότερο τυχερός στην δική του διεκδίκηση. Δεν κατόρθωσε να αποσπάσει αποζημίωση για τον δούλο του, ίσως γιατί βιάστηκε να καταθέσει το αίτημά του.
Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι η τύχη του νεαρού δούλου που "κατέδωσε" ή βοήθησε να στηθεί η κατηγορία εναντίον των φίλων του. Ένα χρόνο μετά την δίκη ο James Delaire αιτείται αποζημιώσεως για τον εκδιωγμένο σκλάβο του:
Ο James Delaire δηλώνει πως ο σκλάβος του Paul, γνωστός και ως Figaro, κρίθηκε ένοχος στάσης και καταδικάστηκε σε μεταφορά από τις ΗΠΑ στην Ολλανδική αποικία του Σουρινάμ όπου και πωλήθηκε. Άλλοι σκλάβοι που συμμετείχαν στην πλεκτάνη κρεμάστηκαν, αλλά ο Paul κατέθεσε εναντίον τους και του χαρίστηκε έτσι η ζωή. O Paul παραδόθηκε στον Duncan Hill, τον ιδιοκτήτη του μπρικού Aurora, για να μεταφερθεί στο Σουρινάμ. Εξαιτίας του "έντονου κρύου, που υπέστη ο εν λόγω Φιγκαρό στον οίκο εργασίας του Τσάρλστον και τις ισχυρής πίεσης που του ασκούσαν τα σίδερα στα πόδια του, λίγες μόνο μέρες μετά από τον απόπλου του Aurora ένα πρήξιμο στους αστραγάλους του μετατράπηκε σε πληγή και στην συνέχεια σε απονέκρωση της σάρκας με αποτέλεσμα να σαπίσουν τα δάκτυλα του ποδιού του και να αποπέσει το ένα πόδι ολόκληρο". Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να πωληθεί ο Paul για μόλις 20 Περίπου δολάρια παρότι άξιζε 350. Ο Delaire ζητά αποζημίωση"
Η αίτησή του απορρίφθηκε. Του έμεινε η ζημιά. Στον Φιγκαρό έμεινε η φρίκη...
Ούτε να φανταστεί κανείς δεν μπορεί την ζωή ενός κουτσού σκλάβου στο Σουρινάμ στα τέλη του 18ου αιώνα. Αν ήταν ήρωας μυθιστορήματος ο Φιγκαρό θα μπορούσε να παρουσιάζεται πως το σκάει μετά από λίγο και διαφύγει στις κοινότητες των Μαρούν του Σουρινάμ, των φυγάδων δούλων που βρήκαν καταφύγιο στα τροπικά δάση της χώρας και οργανώθηκαν σε ισχυρές φυλές. Το πιθανότερο είναι όμως πως πέθανε εκεί, ένας σακάτης μαύρος σκλάβος σε μια τροπική φυτεία, γρήγορα και χωρίς καμιά ελπίδα, σαν μισερός "macron", όπως περιγράφει μια άλλη αφήγηση: "as soon as they are sold, mostly [die] and only [burden] the inhabitants".
Έτσι ο Paul/Figaro αναδεικνύεται σε τραγικό ήρωα των πίσω σελίδων της ιστορίας: ανεξάρτητα από την θρησκεία του, πιθανολογεί κανείς εύλογα πως θα έβλεπε την απώλεια του ποδιού του σαν θεία τιμωρία για την κατάδοση των συντρόφων / συγκατηγορουμένων του. Η ζωή του μοιάζει εμβληματική της επαίσχυντης βαρβαρότητας της δουλείας και αναδεικνύει την πραγματική υλική βάση του θριαμβεύοντος ιμπεριαλισμού την εποχή εκείνη: την σάρκα, το αίμα και τα δάκρυα εκατομμυρίων σκλάβων μέσα στις ατελείωτες καταναγκαστικές και δωρεάν εργατοώρες που έκτισαν την υλική ανωτερότητα της Δύσης και το υπόβαθρο του ανερχόμενου τότε καπιταλισμού.
Σχόλια
Η σκλαβιά υπήρχε σε όλη την ανθρώπινη ιστορία. Η άνοδος του καπιταλισμού είναι ακριβώς αυτή που οδήγησε στην κατάργηση του φρικτού θεσμού, π.χ. στις ΗΠΑ ο βιομηχανοποιημένος Βορράς εναντίον του φεουδαρχικού Νότου.
Όσο για την "υλική ανωτερότητα της Δύσης", είναι νομίζω πέραν πάσης αμφιβολίας φανερό ότι οφείλεται στο καπιταλιστικό/φιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο, το οποίο ωφέλησε χώρες που είτε στο παρελθόν ήταν θύτες είτε θύματα (π.χ. Ν. Κορέα, Κύπρος, Χ. Κονγκ, Ιρλανδία), σε αντίθεση με όσες δεν το ακολούθησαν, είτε υπήρξαν θύματα είτε θύτες (π.χ. Ρωσία, Αν. Γερμανία).
Κατ' αρχάς δεν είπα πως η δουλεία ήταν σύμπτωμα του καπιταλισμού (αν και το δουλεμπόριο ήταν προφανώς μια λίαν επικερδής επένδυση κεφαλαίου): είπα πως η συσσώρευση και ο πλούτος που παρήγαγε η δουλεία στις αποικίες αποτέλεσε το υπόβαθρο της οικονομικής εκτόξευσης της Δύσης - κυρίως βέβαια των ΗΠΑ.
Και ενώ πράγματι η δουλεία υπήρξε σε όλες τις εποχές, αυτή η ένταση εργασίας και η κλίμακα της διατλαντικής μεταφοράς δούλων για προσωπική εκμετάλλευση σε διάστημα δύο αιώνων ήταν πρωτοφανής.
Όντως η δουλεία από μόνη της δεν ήταν η μόνη πηγή οικονομικού πλεονεκτήματος. Ήταν όμως ενα μεγάλο τμήμα του συνολικού τεράστιου οικονομικού πλεονεκτήματος που η Δύση απέκτησε με την μαζική βία και λεηλασία της αποικιοκρατίας. Ένα από τα πιο αποτρόπαια - ιδίως αν κριθεί με βάση τομ επαμαστατικό φιλελευθερισμό του 18ου και 19ου αιώνα.
Η σύγκριση της Ν. Κορέας με την Ρωσία δεν είναι ακριβώς συμμετρική. Πιο συμμετρική θα ήταν η σύγκριση των επιδόσεων της Βραζιλίας η του Μεξικού ή της αποικιακής Πορτογαλίας π.χ. με την Ρωσία από το 1917 μέχρι την δεκαετία του 1980 και της Ινδίας με την Κίνα. Εκεί τα πράγματα δεν είναι καθόλου ξεκάθαρα. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση που ας μην κάνουμ εδώ γιατί θα ακυρώσει το βασικό θέμα και γοατί καθόλου δεν θέλω να υπερασπιστώ τη μία μορφή βαρβαρότητας ή την άλλη...
Γι'αυτό λέω ότι η οικονομική εκτόξευση οφείλεται στο φιλελεύθερο πολιτικο-οικονομικό σύστημα.
Αν στον εμφύλιο των ΗΠΑ είχαν καταφέρει να αποσχισθούν τελικά οι Νότιοι πιστεύεις ότι οι Βόρειες ή οι Νότιες ΗΠΑ θα ήταν οι πιο ευημερούσες; Πάντως, στο βαθμό που αυτό λέει κάτι, σήμερα η Νέα Υόρκη ή το Κονέκτικατ είναι σαφώς πιο πλούσια από την Αλαμπάμα, το Μισισιπι ή τη Λουιζιάνα.
Για το δέυτερο: αυτό που θυμάμαι (αλλά δεν έχω χρόνο να ψάξω, αν το βρω θα επανέλθω) είναι πως ο Αμερικανικός Νότος ~1850 ήταν πιο πλούσιος από χώρες όπως η Ιταλία, οι οποίες θα έφταναν το επέιπεδο πλούτου των Νοτίων πολιτειών των ΗΠΑ λίγο πριν τον ΒΠΠ ή κάτι τέτοιο... Δηλαδή far from a basket case...
Επίσης ας μην ξεχνάμε ότι η δουλεία στη Δύση καταργήθηκε εκ των έσω κι όχι από εξωτερική δύναμη. Ακόμη περιμένουμε να δούμε πότε οι αφρικάνοι μαύροι θα καταργήσουν το δικό τους δουλεμπόριο (εις βάρος άλλων μαύρων αφρικανών).
Το δουλεμπόριο των Αράβων είχε ξεκινήσει πολλούς αιώνες πριν δημιουργηθούν οι δυτικές αυτοκρατορίες και πριν τη μεγάλη διατλαντική μεταφορά σκλάβων. Από τον 7ο αι. μΧ και τη διμιουργία του Ισλάμ, μουσουλμάνοι επιτέθηκαν και επιχείρησαν να αποικήσουν τμήματα της Ευρώπης. Τότε είχαν προσθέσει και λευκούς στο δουλικό δυναμικό τους.
Όσο για τη "λεηλασία και τη βία της Δύσης": Κατά τη διάρκεια αυτού που αποκαλούμε σήμερα "Έπανάσταση της Αϊτής" ουσιαστικά τελέστηκε εθνοκάθαρση, κάτι που κανένας λευκός δεν έχει κάνει σε καμιά αποικία που είχε εγκαθιδρύσει σε Αμερική, Αφρική και Ασία. Χωρίς να είμαι εξπέρ σε θέματα γαλλικής αποικιοκρατίας, πιστεύω ότι οι Γάλλοι εν μέρει πήγαν στην Αλγερία λόγω των Βερβέρων πειρατών που προκαλούσαν προβλήματα και ότι μέχρι τότε η Αλγερία δν είχε ξαναπεράσει περίοδο ευημερίας από την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι Βρετανοί κατήργησαν την Ιερά Εξέταση της Γκόα μετά από πίεση προς τους Πορτογάλους (αν και φυσικά είχαν ιδιοτελές κίνητρο - την ελαχιστοποίηση Ινδών προσφύγων!). Επίσης κατήργησαν το ινδουϊστικό Σάτι, το έθιμο κατά το οποίο η χήρα ενός αποθανόντα έπρεπε να καεί ζωντανή οικιοθελώς μετά το θάνατο του συζύγου της. Έχτισαν σχολεία, νοσοκομεία, δρόμους, γέφυρες. Όπως και στην Αφρική - μόνο που εκεί οι γηγενής πληθυσμός αποφάσισε ότι θα δείχνουν πιο ωραία ως ερείπια.
Ο Δυτικός άνθρωπος δεν έκανε κάτι χειρότερο απ΄ότι έχουν κάνει άλλοι στο παρελθόν σε μικρότερη κλίμακα ή θα έκαναν στην κλίμακα της Δύσης . Απεναντίας όχι μόνο ήταν λιγότερο άγριοι απ' όσο άγριοι ήταν οι περισσότεροι άλλοι κατακτητές της ιστορίας προς τους κατακτημένους τους, αλλά πάντοτε ήταν και είναι δύναμη καλού στην ανθρωπότητα. Όλοι έρχονται στις χώρες μας για ένα κομμάτι της πιτας. Παράλληλα πιστεύουν ότι λόγω της αποκιοκρατίας τους το χρωστάμε. Λάθος. Εδώ είναι ο καθένας για τον εαυτό του. Αν δεν ήταν αρκετά οργανωμένοι και ισχυροί να υπερασπιστούν... τι ακριβώς, το πετρέλαιο που χωρίς τη Δύση δε θα μπορούσαν να αντλήσουν έτσι κι αλλιώς... τότε δικαιωματικά αυτό το πετρέλαιο ανήκει σε μας. Ούτε εμείς ούτε οι ηγέτες μας είναι προσωπικά υπεύθυνοι για ό,τι έγινε πριν 200 χρόνια. Δεν προσπαθώ να κρύψω κάτω απ' το χαλί τα εγκλήματα της αποικιοκρατικής Δύσης, μόνο να βοηθήσω να βάλουμε τα πράγματα σε προοπτική. Δεν είναι όλοι οι πολιτισμοί ίσοι, ο Δυτικός πολιτισμός είναι ανώτερος και όχι μόνο υλικά ανώτερος, παρά τα προβλήματά του. Όσο νιώθουμε ένοχοι για τα λάθη μας, για την ιστορία μας και για τον πολιτισμό μας, δε θα τον υπερασπιστούμε έναντι ξένων από κατώτερους πολιτισμούς των οποίων ο ερχομός εδώ σε μεγάλα νούμερα θα τον διαβρώσει - ειδικά αν αυτοί οι ξένοι ποντάρουν στο αίσθημα ενοχής του Λευκού Ανθρώπου. Γνωρίζουμε τα λάθη της Δύσης. Δεν είναι υπό συζήτηση πλέον. Αυτό που θέλουμε είναι να τονιστούν τα καλά της ώστε σ΄ αυτή τη νέα περίοδο πολέμου που ο εισβολέας δεν έχει όπλα εκτός από την καλλιέργεια του αισθήματος ενοχής (βέβαια θα αποτύχαινε παταγωδώς να μας την καλλιεργήσει χωρίς τις αριστερίστικες φλυαρούσες τάξεις εκ των έσω) να υπερασπιστούμε τον πολιτισμό μας.