Θάβοντας τον Μιλόσεβιτς

O θάνατος του Μιλόσεβιτς έχει ήδη προκαλέσει δύο διαφορετικού τύπου νεκρολογίες / αποτιμήσεις. Η μία τον παρουσιάζει λίγο-πολύ ως έναν δικτάτορα, έναν εθνικιστή, τον υπεύθυνο της Γιουγκοσλαβικής τραγωδίας και η άλλη ως τον συνεπή αντι-ιμπεριαλιστή, σοσιαλιστή, πατριώτη που αντιτάχθηκε στα υπερατλαντικά συμφέροντα. Και οι δύο εκτιμήσεις διατυπώνονται ερήμην των πραγματικών γεγονότων.

Ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς υπήρξε ένας αδίστακτος καιροσκόπος που ηγεμόνευσε στα πολιτικά πράγματα της Σερβίας για πολλούς λόγους, αλλά η "δικτατορικότητά" του δεν ήταν ο μόνος από αυτούς. Αν και το πέτυχε με πολλούς και αιματηρούς συχνά τρόπους, ο Μιλόσεβιτς εκλεγόταν σε θέσεις εξουσίας για περισσότερο από μια δεκαετία με σχετικά άνετες πλειοψηφίες, εκμεταλλευόμενος (αλλά όχι ταυτιζόμενος με) τον Σερβικό εθνικισμό. Ανά πάσα στιγμή, όσο και να αλλοίωνε το εκλογικό αποτέλεσμα (που συχνά το έκανε σε κάποιο βαθμό) όσο και να εκφόβιζε τους πολιτικούς του αντιπάλους (που κι αυτό το έκανε συστηματικά), θα μπορούσε να ανατραπεί από κάποιες εκλογές. Το ότι αυτό δεν συνέβη οφείλεται και στην ανικανότητα της λεγόμενης "Δημοκρατικής Αντιπολίτευσης" (για την οποία περισσότερα παρακάτω) και στην αποχή από τις Σερβικές/Γιουγκοσλαβικές εκλογές του συνόλου σχεδόν των Αλβανών Κοσοβάρων. Η τελευταία αυτή λεπτομέρεια καταδεικνύει την ταύτιση συμφερόντων μεταξύ Αλβανικού εθνικισμού στο Κόσοβο και του προσωπικού συμφέροντος του Μιλόσεβιτς – μια «αλλόκοτη σύγκλιση» από τις πολλές στην τέως Γιουγκοσλαβία. Οι Αλβανοί Κοσοβάροι δεν ήθελαν να εκλεγεί κάποιος πιο αποδεκτός από την Δύση ηγέτης (και πιθανόν και πιο ευνοϊκά διακείμενος απέναντι στην φιλελευθεροποίηση στο Κόσοβο) στην Γιουγκοσλαβία, γιατί αυτό θα κλόνιζε τα αποσχιστικά τους σχέδια. Ο Μιλόσεβιτς δεν είχε κανένα κίνητρο να βελτιώσει την κατάσταση των Αλβανών στο Κόσοβο ώστε να τους βάλει στο πολιτικό παιχνίδι γιατί τότε οι ψήφοι που έπαιρνε έτσι μονοκούκι στο Κόσοβο (της Σερβικής μειονότητας και μόνο), θα γίνονταν μειοψηφικοί και θα υπονόμευαν την εκλογή του.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο Μιλόσεβιτς διατήρησε την θέση του και με ιδιαίτερα βίαιες μεθόδους, συνεργαζόμενος με εξαιρετικά αστέρια του Σερβικού υποκόσμου σε ενέργειες που ήταν σαφώς εγκληματικές. Το πιο πρόσφατο και πιο καραμπινάτο παράδειγμα είναι η δολοφονία του Στάμπολιτς (του αρχικού μέντορα και προστάτη του Μιλόσεβιτς) το 2000. Η δεκαετία της διακυβέρνησης της Σερβίας από τον Μιλόσεβιτς ήταν μια δεκαετία εθνικών ταπεινώσεων, εσωτερικής καταπίεσης και γενικευμένης δυστυχίας - αλλά και ιλιγγιώδους δημογραφικής κατάρρευσης).

Ο Μιλόσεβιτς δεν υπήρξε και σοσιαλιστής. Οι διαδικασίες ιδιωτικοποιήσεων ξεκίνησαν επί των ημερών του με την επιπλέον ιδιομορφία ότι οι αγοραστές ήταν "δικοί του" ή εντάσσονταν στα πλαίσια κάποιων υποχρεώσεών του προς τρίτους (π.χ. η παρολίγον πώληση των ορυχείων του Κοσόβου στον Μυτιληναίο). O Μιλόσεβιτς είχε μια συμβιωτική σχέση αμοιβαίας "διευκόλυνσης" με τους αδελφούς Κάριτς, τους πλουσιώτερους ανθρώπους στην τέως Γιουγκοσλαβία. Αυτό δεν απέτρεψε την οικογένεια Κάριτς να τον "πουλήσει" όταν διαφάνηκε η αδυναμία του και η επικείμενη πτώση του, αλλά ακόμα και σήμερα θρυλείται (αν και δεν υπάρχουν φυσικά αποδείξεις) ότι ο υπόδικος σήμερα (για πολιτικούς πλέον λόγους - είναι μια άλλη συζήτηση αυτό) Κάριτς ήταν και είναι τραπεζίτης της οικογένειας Μιλόσεβιτς. Από το ιδιωτικό Πανεπιστήμιο (είδατε πρωτοπορία ο Σλόμπο;) του κ. Κάριτς στο Βελιγράδι πήρε το πτυχίο του ο προβληματικός γιος του Μιλόσεβιτς Μάρκο (εικάζω αξιοκρατικότατα...). Με άλλα λόγια ο Μιλόσεβιτς ήταν αρχηγός ενός δικτύου διαπλεκομένων μαφιόζων και συγγενών. Ο γιόκας του που λέγαμε φαίνεται πως διέπρεψε στο λαθρεμπόριο τσιγάρων. Αυτό δεν ήταν δικιά του ιδιαιτερότητα: Ο Τζίντζιτς υπήρξε εκτός από δημοκράτης αντικαταστάτης του Σλόμπονταν και καθηγητής φιλοσοφίας, λαθρέμπορος τσιγάρων, όπως και η οικογένεια του "εγκεκριμένου από την Δύση" Μαυροβούνιου Τζουγκάνοβιτς.

Ο Μιλόσεβιτς έγινε "αντι-ιμπεριαλιστής" κατά λάθος. Έβαλε την Γιουγκοσλαβία στην υπό τις ΗΠΑ συμμαχία του 1990 στον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, συζήτησε και πήγε με τα νερά, όταν τον συνέφερε, πάσης φύσεως Δυτικών - των οποίων υπήρξε ο βασικός συνομιλητής στο Ντέιτον - και πρωτοστάτησε στην διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας σε αγαστή σύμπνοια με τον Τούτζμαν, τον άλλο μεγάλο πρωταγωνιστή της Γιουγκοσλαβικής τραγωδίας. Έγινε αντι-ιμπεριαλιστής όταν συνειδητοποίησε πως η αποικιακού τύπου συμφωνία που του δόθηκε να υπογράψει για τον Κόσοβο, θα τον καταδίκαζε στην απώλεια της εξουσίας και την αρνήθηκε. Αλλά για πρώτη φορά στην καριέρα του, συστρατεύτηκε τότε πίσω από αυτήν την άρνηση και ολόκληρη σχεδόν η "δημοκρατική αντιπολίτευση".

Από την άλλη η μυθολογία ότι ο Μιλόσεβιτς υπήρξε εθνικιστής και πρωταρχικός (ή και μόνος) υπεύθυνος για όλες τις τραγωδίες που έπληξαν την τέως Γιουγκοσλαβία, είναι εξίσου έωλη. Ήταν ένας από τους κύριους πολιτικούς υπευθύνους για αυτές (ιδιαίτερα στα στάδια που προηγήθηκαν της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας) και είναι σαφές ότι και αυτός και ο Τούτζμαν είχαν επενδύσει πολλά στην διάλυση της χώρας, αλλά τελικά ήταν πρωταγωνιστής ενός δράματος που υπήρχε και θα υπήρχε ανεξάρτητα από αυτόν. Η αρχή της δαιμονοποίησης του Σλόμπο σαν υπερεθνικιστή έχει να κάνει με την εσφαλμένη υπεραπλούστευση του Βοσνιακού πολέμου ως μανιχαϊστικής μάχης καλών (Μουσουλμάνων) με κακούς (Σέρβους εθνικιστές). Αν και οι Σέρβοι υπήρξαν οι αποτελεσματικότεροι σφαγείς στην Βοσνία (και η σφαγή της Σρεμπρένιτσα υπήρξε το αιματηρότερο μεμονωμένο συμβάν σε μια αιματηρότατη διαμάχη), αυτό οφείλεται στην σχετική τους υπεροπλία και όχι στην εκ των προτέρων δαιμονική τους φύση. Αυτό φαίνεται και από τα φονικά νούμερα που λένε μια διαφορετική ιστορία: Στον εμφύλιο της Βοσνίας φαίνεται ότι οι απώλειες σε αμάχους των Σέρβων ήταν σχεδόν απόλυτα ίσες με την αναλογία των Σερβοβόσνιων στον Βοσνιακό πληθυσμό (αλλά οι απώλειές εμπολέμων τους ήταν κάπως μικρότερες και των μουσουλμάνων μεγαλύτερες - η στρατιωτική υπεροπλία που λέγαμε). Αυτό δεν συνάδει με την εικόνα μονομερούς επιθετικότητας και βιαιοπραγίας. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο Μιλόσεβιτς ήταν αυτός που ξέκοψε από την Σερβοβοσνιακή ηγεσία, που οδήγησε στην συμφωνία του Ντέιτον (υπό τις διαμαρτυρίες των Σερβοβόσνιων) και που εγκατέλειψε τους Σέρβους της Κράινα στις διαθέσεις των Κροατών εκκαθαριστών της περιοχής χωρίς (ουσιαστικά) να βγάλει κιχ. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε και το γεγονός ότι ο Μιλόσεβιτς είχε να αντιμετωπίσει, την εποχή που ξεκινούσε ο Γιουγκοσλαβικός εμφύλιος, όλη την "δημοκρατική αντιπολίτευση" (με την εξαίρεση της Βέσνα Πέσιτς της Συμμαχίας Πολιτών μια καθαρή τότε αντιπολεμική φωνή που έπαιρνε όμως περί το 3% στις εκλογές) - που του έβγαινε από εθνικιστικότερες θέσεις. Πέρα από τον φασίστα Σέσελι, ο Ντράσκοβιτς ήθελε να ξανασυστήσει τους Τσέτνικ (προς τιμήν του έγινε μετριοπαθέστερος μετά το Βούκοβαρ, αλλά παρέμεινε εθνικιστής), ο Ντζίντζιτς όταν τα έσπασε ο Μιλόσεβιτς με τον Κάρατζιτς, πήγε στο Πάλε και σούβλισε δημοσίως ένα βόδι παρέα με τον Κάρατζιτς, προσπαθώντας να τον προσεταιριστεί, ενώ ο Κουστούνιτσα εγκαλούσε τους Σοσιαλιστές για την εγκατάλειψη των Σέρβων της Βοσνίας. Τον Ιούλιο του 1995, ενώ ο Μιλόσεβιτς διαπραγματευόταν την αναγνώριση της Βοσνίας ως ανεξάρτητου κράτους, και λίγο μετά την σφαγή της Σρεμπρένιτσα, ο (μετέπειτα "μεταρρυθμιστής" και δημοκράτης) Τζίντζιτς απέρριπτε κάθε τέτοια ιδέα, όπως και ο Κουστούνιτσα (δείτε και την σχετική δημοσιογραφική κάλυψη της εποχής).

Θα μπορούσε κανείς να πει πως αντίθετα με την αντιπολίτευση που ήταν σε εθνικιστική έξαρση (κάποιοι από άποψη και κάποιοι από τυχοδιωκτισμό) από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας, ο Μιλόσεβιτς είχε τουλάχιστον την διάθεση όχι μόνο να συνωμοτήσει αλλά και να διαπραγματευτεί (και η επιλογή του ως συνομιλητή από την Δύση γι' αυτό έγινε): μέσα στα πλαίσια της τακτικής του για την μετά την Γιουγκοσλαβία εποχή έφτιαξε μεν αλλά και αποκήρυξε τον (πρόσφατα αυτοκτονήσαντα στην Χάγη) ηγέτη των Σέρβων της Κροατικής Κράινα, Μίλαν Μπάμπιτς, τον οποίον έσπευσαν τότε να αγκαλιάσουν οι "δημοκράτες" της Σερβίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Μιλόσεβιτς έλυνε και έδενε στην Κράινα, αλλά υπάρχει σοβαρή αμφιβολία για το αν όλα τα εγκλήματα που έγιναν από την Σερβική πλευρά εκεί ήταν κατόπιν δικών του εντολών. Στην Βοσνία η εγκατάλειψη του Κάρατζιτς που αναφέραμε (που ο ίδιος ο Μιλόσεβιτς στήριξε αρχικά) και η προθυμία του να φτάσει σε διαπραγματεύσεις τον έκαναν να θεωρηθεί "προδότης" από τμήμα της Σερβοβοσνιακής ηγεσίας.

Θέλω να πω με όλα αυτά, ότι η εκδοχή της ιστορίας που παρουσιάζει τους ιθαγενείς πρωταγωνιστές της Γιουγκοσλαβικής τραγωδίας ως την αιτία αλλά και τους σεναριογράφους αυτής της τραγωδίας, είναι μια εκδοχή ανάπηρη και ανιστόρητη. Ο Γιουγκοσλαβικός εμφύλιος δεν ήταν ένα μανιχαϊστικό θέατρο σύγκρουσης καλών και κακών, αλλά μια πολύπλοκη διαδικασία εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων η οποία εντέλει οδήγησε σε έναν ανεξέλεγκτο πόλεμο όλων εναντίον όλων, σε μια επιστροφή ενός ως τότε καλοζωισμένου και μορφωμένου λαού στην πιο άγρια βαρβαρότητα. Αιτία αυτής της αναδρομής στο ζωώδες ήταν η κατάρρευση ενός αυταρχικού αλλά βασικά πολιτισμένου συστήματος, με την παράλληλη ανάδειξη ως μόνης ενοποιητικής συλλογικής ταυτότητας τους επιμέρους εθνικισμούς και τις τοπικές ταυτότητες που άλλοι (Τούτζμαν, Ιζετμπέγκοβιτς) καθοδήγησαν και άλλοι (ο Μιλόσεβιτς) χειραγώγησαν. Αλλά ο εθνικισμός στα πλαίσια μιας κρίσης, όταν μάλιστα είναι απόλυτα αόριστα τα εδάφη τα οποία "οφείλουν" να "λυτρωθούν", είναι το βέβαιο εισιτήριο (το ξέρουμε καλά στα Βαλκάνια) για την γενικευμένη θηριωδία και τα όμορφα χωριά που όμορφα καίγονται. Παρόλα αυτά, κατά την ταπεινή γνώμη του υποφαινομένου που παρακολούθησε ειδησιογραφικά την εξέλιξη της τραγωδίας από πολλές πλευρές και συζήτησε με πολλούς τέως Γιουγκοσλάβους γνωστούς και φίλους, διαφόρων πολιτικών κλίσεων και εθνοτήτων, είναι σχεδόν σίγουρο πως παρά τις εθνικιστικές ζυμώσεις και νευρώσεις, το κρίσιμο γεγονός που έθεσε αναπόδραστα πλέον σε κίνηση τις μηχανές του ολοκληρωτικού εμφυλίου πολέμου στην Βοσνία και στην Κροατία ήταν εξωγενές: η βιασύνη της Γερμανίας να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Κροατίας και της Σλοβενίας (σ.298), μια βιασύνη που σε πολλούς ήταν σαφές από τότε ότι θα οδηγούσε την Βοσνία στον εμφύλιο. Μια ολοκληρωμένη Χάγη, θα έπρεπε να περιλαμβάνει τους εν λόγω διπλωμάτες (και φυσικά εκείνους που βομβάρδιζαν την Σερβία και το Μαυροβούνιο, και τα "παράπλευρα" θύματα, για την "προστασία των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου" δηλαδή, εντέλει, για την εθνική εκκαθάριση Σέρβων και άλλων μη-Αλβανών από το Κόσοβο).

Περισσότερα:
- Για τα γεγονότα και την ιστορία της Γιουγκοσλαβίας, εξαιρετική πηγή και αναλυτικότατη στο εύρος της έρευνας και τα συμπεράσματά της, ήταν η έκθεση του Netherlands Institute for War Documentation (NIOD) για την Σρεμπρένιτσα κατόπιν εντολής της Ολλανδικής κυβέρνησης. Ολόκληρη η έκθεση είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο και αποτελεί μια εξαιρετική πηγή για την πρόσφατη ιστορία της Γιουγκοσλαβίας (και τα γεγονότα της σφαγής της Σρεμπρένιτσα).

- Ένα εξαιρετικό βιβλίο για την Γιουγκοσλαβική κρίση είναι το "The Fall of Yugoslavia" του Misha Glenny. Ο Glenny έγραψε και πρόσφατα ένα καλό άρθρο για τον θάνατο του Μιλόσεβιτς και την μετα τον Μιλόσεβιτς Σερβία - η οποία λέει (και εγώ θα στοιχιμάτιζα) πως οδηγείται από τα γεγονότα σε κυβέρνηση Ριζοσπαστών (εθνικιστών νεοφασιστών - το κόμμα του Σέσελι).

- Για τον τυχοδιωκτισμό του Μιλόσεβιτς είχα κάνει κάποιες καταχωρίσεις στο Αγγλικό Ιστολόγιο, σχετικά με μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν την πολιτική δράση του από κοντά: 1, 2. Σχετικά με το Κόσοβο και την δίκη του Μιλόσεβιτς είχα αναφέρει εδώ.

- Η κατάθεση του (τέως συμβούλου του Κροάτη προέδρου Τούτζμαν) Σάρινιτς στην Χάγη - με ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για τις τότε διαπραγματεύσεις.

- Πριν από δύο χρόνια - ένα άρθρο στην Guardian για το αδύνατο της καταδίκης του Μιλόσεβιτς για γενοκτονία.

- Το πλήρες κείμενο της περιβόητης ομιλίας του Μιλόσεβιτς στο Κόσοβο το 89 πριν ανακαλέσει την αυτονομία της περιοχής. Είναι εντυπωσιακά μη-εντυπωσιακός.

Κατακλείδα:

Ο Μπόρις Καγκαρλίτσκι είχε πει σε σχέση με κάποια αντισερβικά επεισόδια στο Κόσοβο πως:
...Το θέμα δεν είναι πως η Δύση υποστήριξε την λάθος πλευρά στην σύγκρουση αυτή. Οι Σέρβοι εθνικιστές δεν είναι πιο αξιοπρεπείς και έντιμοι από τους Αλβανούς που προκαλούν ταραχές και δολοφονίες. Σε διαμάχες σαν κι αυτή δεν υπάρχουν καλοί, απλά οι κακοί και οι χειρότεροι. Και ο προσδιορισμός του ποιος είναι ποιος με οιαδήποτε βεβαιότητα είναι αδύνατος...
Λόγια που αφορούν εντέλει ολόκληρη την Γιουγκοσλαβική τραγωδία.

Σχόλια

Ο χρήστης Lion είπε…
Ευχαριστω για το ενημερωτικο κειμενο. Επι τελους, ενα κειμενο χωρις συναισθηματισμους (οχι οτι τους αποκυρησσω γενικα - χρειαζονται και αυτοι) και πιστευω οσο γινεται πιο αντικειμενικο.

Μια μεγαλη απορια ειχα τοτε και μου εμεινε μεχρι τωρα: οπως λες, η Γερμανια ειχε μεγαλη βιασυνη να αναγνωρισει την Βοσνια και την Κροατια. Το γεγονος μπορω να το επιβεβαιωσω - θυμαμαι πολυ καλα τα δημοσιευματα της εποχης. Εκεινο που δεν καταλαβαινω, ειναι το γιατι.

Τι λογο ειχε η Γερμανια να κανει κατι τετοιο (ηταν το 2ο κρατος μετα το Βατικανο που αναγνωρισε την Κροατια); Μηπως το οτι οι κροατες ηταν καθολικοι; Μηπως πιστευαν οι γερμανοι οτι ο Μιλοσεβιτς δεν θα ανοιγε την αγορα στα προιοντα τους; Και τα δυο τα βλεπω αδυναμα σαν λογους. Τι εχεις να προτεινεις;
Ο χρήστης Ανώνυμος είπε…
Πολύ καλός.

Μια και μάλλον τα δικά μου κείμενα ρέπουν προς την πρώτη "νεκρολογία", να ξεκαθαρίσω ότι δε θεωρώ το Μιλόσεβιτς αποκλειστικό υπεύθυνο και τέρας par excellence κλπ (αν και τον θεωρώ σαφέστατα το είδος του ατόμου που δε θα ήθελα να παντρευτεί η κόρη μου)

Απλώς θεωρώ πως εξωτερικοί λόγοι - ξεξωτερικοί λόγοι ο καθένας μας παραμένει υπεύθυνος για τις πράξεις του.

Παρομοίως για την εγκληματικότητα φταίει η φτώχια, όμως αυτό δεν απαλλάσσει έναν δολοφόνο. Άλλο τα συστημικά φαινόμενα και άλλο οι ατομικές ευθύνες.

Και αυτό ισχύει και για εκείνους που τον εξέλεγαν ξανά και ξανά (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κατηγορώ ολόκληρο το σερβικό λαό. Περισσότερο μου την έχει σπάσει ο ελληνικός λαός σε αυτό το θέμα: το κλασικό 95+%. Και χωρίς να σημαίνει ότι θεωρώ πως τους άξιζε αυτό που έπαθαν: σε κανέναν δεν αξίζει να τον βομβαρδίζουνε, χώρια οι εντελώς αθώοι)
Ο χρήστης basik-ly είπε…
Τελικά η ΑΕΚ πότε θα ξαναπαίξει με τον Ερυθρό Αστέρα; Στα εννιάμερα ή στα σαράντα;
Ο χρήστης FUFUTOS είπε…
Εξαιρετικό το κείμενό σας.
Αρκετά που γνώριζα τα είδα με άλλο μάτι και έμαθα και πολλά για τα οποία δεν είχα ιδέα (π.χ. περί Κάριτς)
Ευχαριστώ πολύ.
__
Σχετικά με τη Γερμανία και το Βατικανό (αναφορά και στο σχόλιο του oldskipper).
Η διάλυση ήταν πλέον προφανής.
Η Κροατία ήταν (ίσως) το πιο προοδευμένο (βιομηχανία, υποδομές, περισσότερη κεντροευρωπαϊκή κουλτούρα κλπ) ομόσπονδο κράτος της (υπό διάλυση) Γιουγκοσλαβίας.
Η (εκτός από τα στενά γερμανικά συμφέροντα) στήριξη προς το Βατικανό μάλλον θα είχε και ανταλλάγματα (π.χ. στήριξη για την κατάκτηση της πολωνικής αγοράς).
Δε μπορώ να εκτιμήσω τη βαρύτητα που είχε ένα άλλο γεγονός: Όταν ο Μιλόσεβιτς είχε κατακτήσει μέρος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης φαινόταν ότι ήταν αποδεκτός ο διαμελισμός της. Είχε αρέσει και στον Τούντζμαν η ιδέα να αποσπάσει ένα κομμάτι της Βοσνίας για την Κροατία και να την μοιραστεί με τον αντίπαλο στον πόλεμο Μιλόσεβιτς. Εκείνο το σενάριο διαμελισμού προέβλεπε και ένα τρίτο κομμάτι της Β-Ε καθαρά μουσουλμανικό. (αν έχω ανακρίβειες, παρακαλώ να με διορθώσετε)
Ο χρήστης Sraosha είπε…
Έμαθα πάρα πολλά διαβάζοντας το συγκεκριμένο κείμενο και θα ευχόμουν να κυκλοφορούσε και σε άλλη μορφή πέραν της ηλεκτρονικής, ώστε να διαβαστεί περισσότερο.

Έχω μόνο μια υποσημείωση, εν μέρει αντιρρητική, εν μέρει ίσως και συμπληρωματική: πρέπει να εξεταστεί σε βάθος ο σερβικός και ο κροατικός εθνικισμός καθεαυτός, όπως εκφράστηκε και εκφράζεται από τους απλούς Σέρβους και Κροάτες. Όλα τα εγκλήματα στην πρώην Γιουγκοσλαβία δεν έγιναν ερήμην τους.

Αυτό το λέω με κάθε επιφύλαξη αλλά λόγω του ότι η εικόνα μου για όσα συνέβησαν στη δυτική βαλκανική είναι από επαφές ακριβώς με απλούς Σέρβους και απλούς Κροάτες. Με δυο λόγια, τα μοβόρικα και εθνικιστικά αντανακλαστικά των Ελλήνων (από τα πιο έντονα που έχω υπόψη μου) μοιάζουν αθώες κουβέντες χωρίς αντίκρυσμα (κι ας μην είναι καθόλου έτσι) μπροστά στο τι ακούει κανείς τρώγοντας παγωτό στο σπίτι Σέρβου γιατρού ή πίνοντας μπύρες με Κροάτες φοιτητές πολιτικών επιστημών.

Η Σερβία και η Κροατία μου δίνουν την εντύπωση άρρωστων κοινωνιών.
Ο χρήστης Μαύρο πρόβατο είπε…
Ισως η πιό τεκμηριωμένη τοποθέτηση που διάβασα στα ελληνικά μπλογκς "θάβοντας το Μιλόσεβιτς".
Πάντως, ο χειρότερος τύπος νεκρολογίας, ήταν αυτός που θέλησε να τα συνδυάσει όλα σε ένα τερατώδες σχήμα: οτι δηλαδή ο Μιλόσεβιτς ήταν δικτάτορας κι εθνικιστής επειδή ήταν (ή όντας ταυτόχρονα) σοσιαλιστής και αντι-ιμπεριαλιστής. Τόσο καλά - και μάλιστα, από κάποιους κατά τα άλλα σοβαρούς (χωρίς εισαγωγικά) γραφιάδες...
Ο χρήστης Michael είπε…
Όπως πάντα, φέρνεις το θέμα στις ιστορικά ακριβείς του διαστάσεις.

Ιδιαιτέρως για το ρόλο της Γερμανίας στην αναγνώριση της Κροατίας, που έδωσε την αφορμή για τα όσα επακολούθησαν στην Γιουγκοσλαβία, οι ανεκδοτολογικές μαρτυρίες αναφέρουν τον Κολ χαρακτηριστικά να χτυπά τα χέρια του στο τραπέζι κατά το δείπνο της Συνόδου Κορυφής, απειλώντας λυτούς και δεμένους αν δεν υποχωρήσουν. Προσωπικά θα ήθελα να δω κάποιον από τους παρισταμένους εκεί να αποκαλύπτει κάποια στιγμή τα όσα διημήφθησαν.

Με αφορμή το θέμα Μιλόσεβιτς πάντως, σοβαρά ερωτηματικά εγείρονται και για τον γενικότερο πολιτικό ρόλο του δικαστηρίου της Χάγης και της ντελ Πόντε. Θυμηθείτε και το πόσο αμφιλεγόμενη ήταν η διεύρυνση της αρμοδιότητας του δικαστηρίου έτσι ώστε να εξετάσει και τα καταγγελόμενα εγκλήματα στο Κοσσυφοπέδιο (αρχικά είχε συσταθεί για τους πολέμους Σερβίας, Κροατίας και Βοσνίας Ερζεγοβίνης) ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την άσκηση δίωξης και στον Μιλόσεβιτς.
Ο χρήστης talos είπε…
@όλους: ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια.

@oldskipper: Η Γερμανία φρέσκια από την ενοποίησή της τότε έψαχνε για ζωτικό χώρο και για δορυφόρους. Ήθελα (εν όψει της κατάρρευσης της ΕΣΣΔ) να ξαναβάλει την Κεντρική Ευρώπη υπό την ηγεμονία της. Εικάζω ότι η βιασύνη οφείλονταν σε δύο πράγματα: στην άγνοια της σοβαρότητας των εθνικών ζητημάτων στην Γιουγκοσλαβία από τους Γερμανούς και στην έγνοια τους μήπως υπάρξει κάποιου είδους συμβιβαστική φόρμουλα που θα επέτρεπε την κατά κάποιο τρόπο συνέχιση της ύπαρξης της Γιουγκοσλαβίας ως συνομοσπονδίας.

@J95: Καθένας είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του βέβαια. Αλλά φοβάμαι πως αν ο Μιλόσεβιτς αποφάσιζε να μην υποστηρίξει τους Σέρβους στην Κροατία (που είχαν νομιμότατους λόγους να ανησυχούν, όταν έσκαγαν μύτη στο Ζάγκρεμπ παραστρατιωτικοί με τα εμβλήματα των Ουστάσα π.χ. και ο Τούτζμαν έκανε ότι μπορούσε για να τους πανικοβάλει) και τους Σέρβους στην Βοσνία (όταν διεξήχθη ένα δημοψήφισμα το οποίο ήταν συνταγματικά άκυρο, για την ανεξαρτητοποίηση της Βοσνίας), απλά δεν θα παρέμενε στην εξουσία. Και αυτό ήθελε να το αποφύγει πάση θυσία.

Δεν είμαι σίγουρος ποιο 95% εννοείς; Αυτό που ήταν εναντίον του βομβαρδισμού της Σερβίας; Μου φαίνεται απόλυτα εύλογο. Δεν βρίσκω αναφορά στο διαδίκτυο αλλά θυμάμαι ότι σε δημοσκόπηση περί Μιλόσεβιτς τότε, το 60% των Ελλήνων εκπεφρασμένα δεν τον υποστήριζαν προσωπικά. Οπότε το 95% εναντίον του να βρέχει θάνατο και καταστροφή μου φαίνεται απόλυτα λογικό νούμερο.

@fufutos: Ναι σύμφωνα με την κατάθεση του Άντε Μάρκοβιτς υπήρχε συμφωνία. Όλη η κατάθεση είναι μνημείο στον κυνισμό και την ηλιθιότητα των δύο τους (έχω το λινκ πάνω, αλλά είχα γράψει σχετικά τότε στο Αγγλικό Ιστολόγιο). Υπάρχει βέβαια και αυτή η θρυλούμενη συμφωνία που μπορεί να είναι και μύθος...

@Sraosha: Το κλίμα του πολέμου δημιουργήθηκε τελικά όταν υπήρξε υιοθέτηση του τυφλού εθνικισμού από τα κάτω. Αλλά λάβε υπόψη σου ότι οι από πάνω έκαναν ότι μπορούσαν να κάνουν ώστε να επιβεβαιώσουν τους χειρότερους φόβους κάθε εθνότητας. Το σφαγείο Χ 2 στο Βούκοβαρ π.χ. πόλωσε τον κόσμο πολύ. Υπάρχει πάντως και στην μια κοινωνία και στην άλλη, ένα σημαντικό τμήμα που δεν συμμερίζεται τον αιμοβόρο εθνικισμό...

@Διπλωματικός Λαθρεπιβάτης: Ναι ΟΚ η Ντελ Πόντε τα έχει σκατώσει... Αλλά οφείλω να πω πως έχουν κλείσει μέσα ουκ ολίγους Μουσουλμάνους και Κροάτες... ενώ έφτασαν να παραπέμψουν τον Ραμούς Χαραντινάι νούμερο ένα πολιτικό ηγέτη των Αλβανών του Κοσόβου (αλλά έχει ιδιαίτερη μεταχείριση...) Δεν μου φαίνεται δηλαδή και απόλυτα μονομερές σε ότι αφορά το Βοσνιακό τουλάχιστον.

@Αχιλλέας: *Κάποιοι* Κροάτες υποδέχτηκαν τους Γερμανούς με λουλούδια. Κάποιοι άλλοι βγήκαν στα βουνά με τους παρτιζάνους.
Ο χρήστης Ανώνυμος είπε…
Ειναι η πρωτη φορα που διαβαζω στα Ελληνικα ενα τοσο σοβαρο και οσο γινεται αντικημενικο σχολιο. Οχι μονο απο τον συνγραφεα του σχολιου αλλα και απο τους συμετεχονταις στα κομεντς.Εχω μονο να προσθεσω οτι ενα ειναι να κανη καπιος σχολια διαβαζοντας το τι λενε οι πολιτικοι μπρος και πισω απο το μικροφονο...Και αλλο να ζεις την κατασταση οπως αυτη διαμορφονεται τα τελευταια 5 χρονια πριν την εναρξη του πολεμου...Πολλα τα αιτια...το πρωτο αιμα ομως αρχησε απο τον σερβικο εθνικισμο...οχι οτι ειναι η χειροτερη, απλως ειχανε τοτε το πανω χερι στον στρατο και στην αστυνομια -το γιατι και πως ειναι αλλο θεμα- και κανανε τον λογαριασμο χωρις τον ξενοδοχο ...και χασανε σε ολα τα μετοπα.

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Τα πολλά πρόσωπα της ψηφιακής λογοκρισίας

Μετεκλογικά

Βαϊμάρη και αντιφασισμός, μια ιστορική σημείωση