Βασική αριθμητική: Μισθοί και ανεργία
Το ειρωνικότερο στην επίθεση που δέχονται τα εισοδήματα δημοσίων και ιδιωτικών εργαζομένων, είναι πως στην πραγματικότητα οι αλλαγές στην νομοθεσία απλά νομιμοποιούν μια ήδη άρρωστη κατάσταση, οι "μεταρρυθμίσεις" ήταν πρακτικά ήδη σε ισχύ εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον! Η Ελληνική αγορά ήταν ευέλικτη πέρα από κάθε ονείρωξη δυτικού επιχειρηματία: Το 25% των εργαζομένων ήταν ανασφάλιστοι ήδη, ενώ άλλο ένα 7% ήταν μισθωτοί που αναγκάζονταν να δουλεύουν με "μπλοκάκι": όπερ ένα 32% των εργαζομένων ήταν χωρίς δικαιώματα αποζημίωσης ή παρεμπόδισης οιασδήποτε απόλυσης. Αν σε αυτούς προστεθεί ένα μεγάλο μέρος των μεταναστών νομίμων και μη που πρακτικά δουλεύουν χωρίς καμία εξασφάλιση, τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου, την "μαθητεία" μαϊμού κτλ, εύκολα προκύπτει πως περί 50% των εργαζομένων εργαζόταν ήδη επισφαλώς, και το υπόλοιπο 33% του 40% των αυτοαπασχολουμένων μας κάνει περί το 80% των Ελλήνων εργαζομένων που νόμιμα ή παράνομα εργαζόταν ευελικτότατα, ή δεν τον αφορούσαν οι σχετικοί περιορισμοί. Όλη αυτή η ευελιξία είχε τα "θεαματικά" αποτελέσματα που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια. Η νομιμοποίησή της απλά θα στερήσει το όπλο του εκφοβισμού με την (βασικά ανύπαρκτη) επιθεώρηση εργασίας και την καταγγελία, από τους εργαζόμενους.Η ευελιξία λοιπόν, άτυπη και μη, ήταν ο κανόνας στο φαρ-γουέστ των εργασιακών σχέσεων του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα. Οι επιδόσεις του (όπως και να τις κρίνει κανείς) περιείχαν φεουδαρχικού τύπου εργασιακή "απελευθέρωση" - αυτό που ήδη έρχεται είναι ένα βήμα παραπέρα...
Για τις αμοιβές: παρότι μας έχουν ζαλίσει με το πόσο υψηλό ήταν το κόστος εργασίας, αυτό ήταν μόνο εν μέρει αληθές: η Ελλάδα είχε χαμηλότατους μισθούς για την μάζα των εργαζομένων σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ (50% και κάτω των Γερμανικών), αλλά στο ανώτερο διευθυντικό επίπεδο, στους ταγούς της οικονομικής ζωής μας (που μας οδήγησαν σημειώνω στον γκρεμό) οι μισθοί ήταν απολύτως εφάμιλλοι των Γερμανικών. Εκεί προφανώς δεν ετίθετο θέμα παραγωγικότητας...
Οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα έχουν υποστεί μειώσεις που φτάνουν μέχρι και το 42% μόνο πέρυσι (και μιλάμε για ονομαστικούς μισθούς, ο πληθωρισμός ήταν 3,3 το 2011 και ~8% την διετία της λιτότητας), ενώ γενικά τα εισοδήματα του 90% των νοικοκυριών που έχουν μειωμένο εισόδημα φέτος έχουν μειωθεί (σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της VPRC κατ' εκτίμηση των ερωτωμένων) κατά 46% σε σχέση με πέρυσι!
Από μια άποψη η σταδιακή μείωση των πραγματικών μισθών στην Ελλάδα (κατά 15% την διετία που πέρασε - 6,5 ονομαστικά) αποτελεί ένα συντελεσμένο πείραμα για να ελεγχθεί η θεωρία περί ευθείας εξάρτησης της ανεργίας από το μισθολογικό κόστος. Το πείραμα είναι θεαματικά απορριπτικό της Παπαδήμιας εικασίας: καθώς το πραγματικό μισθολογικό (και μη μισθολογικό) κόστος μειώνεται ταχύτατα, ταχύτατα μεγαλώνει και η ανεργία και δη των νέων που είναι και καλά το άγχος των ελίτ της Ελλάδας και της ΕΕ αυξάνεται:
Ελληνική πρωτιά στη μείωση μισθώνΤην ίδια στιγμή λοιπόν που καταρρέει η τιμή της εργασίας, ταχύτερα από όλη την υπόλοιπη Ευρώπη (πιθανώς δε και τον κόσμο), η επίσημη ανεργία περνάει από το 10% χοντρικά, στο 20%. Δηλαδή δεν εμφανίζεται θετική συσχέτιση μεταξύ της μείωσης του ενός μεγέθους και της αύξησης του άλλου. Αλλά το ακριβώς αντίθετο. Με βάση αυτή την επίδοση στην καταπολέμηση της ανεργίας, μπορεί κανείς εύλογα να εικάσει πως η εμπειρική θεμελίωση της τροϊκανής εμμονής πάσχει κάπως...
«Πρωταθλήτρια Ευρώπης» στη μείωση του εργατικού κόστους και το ψαλίδι στις αποδοχές των εργαζομένων στον δημόσιο, αλλά και στον ιδιωτικό τομέα αποδεικνύεται η Ελλάδα και το 2011, σύμφωνα με τα στοιχεία που επικαλείται η Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου.Παρουσιάζοντας στοιχεία της Eurostat, η ΕΣΕΕ αναφέρει ότι στο πρώτο τρίμηνο του 2011 το κόστος που αφορά τις αποδοχές των εργαζομένων μειώθηκε στην Ελλάδα κατά 6,2% και το μη μισθολογικό κόστος κατά 9,3%. Αντίστοιχα στην ευρωζώνη το μισθολογικό κόστος παρουσίασε αύξηση 2,3% και το μη μισθολογικό κατά 3,6%.
Μια επανάληψη: Το ΔΝΤ στη Λατινική Αμερική
Δεν πρόκειται βέβαια για Ελληνική εξαίρεση: ήδη οι καταστροφικές κοινωνικά πολιτικές λιτότητας που το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα εφάρμοσαν στην Λατινική Αμερική την δεκαετία του 1980 είχαν ανάλογα καταστροφικά αποτελέσματα...Το Multinational Monitor εξέτασε τα έγγραφα των δανείων μεταξύ του ΔΝΤ της Παγκόσμιας Τράπεζας και 26 χωρών. Η εξέταση αυτή δείχνει πως οι όροι δανείου από τα ιδρύματα αυτά περιλαμβάνουν μια σειρά από προβλέψεις που υπονομεύουν άμεσα τα εργασιακά δικαιώματα, την ισχύ και το βιοτικό επίπεδο δεκάδων εκατομμυρίων εργατών. Περιλαμβάνουν:
* Την μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων
* Την ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων, με απαίτηση απολύσεων πριν και συχνά και μετά την ιδιωτικοποίηση
* Προώθηση της εργασιακής ευελιξίας και της αλλαγής των κανονισμών για να αναιρεθούν οι περιορισμοί στις δυνατότητες της κυβέρνησης και των ιδιωτών εργοδοτών για την απόλυση εργαζομένων
* Υποχρεωτικές μειώσεις μισθών και συγκράτησή τους και αύξηση της μισθολογικής ψαλίδας μεταξύ των δημοσίων υπαλλήλων και των μάνατζερ, και
* Συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης και της ιδιωτικοποίησης των συντάξεων, που μειώνουν τις κοινωνικές παροχές προς τους εργαζόμενους.
Το ΔΝΤ και η ΠΤ υποστηρίζουν πως οι πολιτικές αυτές μπορεί να προκαλέσουν βραχυπρόθεσμα πόνο, αλλά είναι απαραίτητες για την δημιουργία των συνθηκών για μακροχρόνια ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας
Οι επικριτές τους απαντούν πως τα μέτρα αυτά επιβάλλουν αγωνία χωρίς όρια, επιδεινώνουν την φτώχεια και στην πραγματικότητα υπονομεύουν τις προοπτικές για οικονομική ανάπτυξη. Οι πολιτικές αυτές, λένε, αντικατοπτρίζουν την προκατάληψη εναντίον της εργασίας και υπέρ των εταιρικών συμφερόντων...
... Η θεωρία πίσω από την εργασιακή ευελιξία είναι πως αν η εργασία αντιμετωπισθεί σαν άλλο ένα εμπόρευμα όπως όλα τα άλλα, και οι εταιρείες μπορούν να απολύουν και να προσλαμβάνουν εργαζόμενους όπως θα τοποθετούσαν ή θα αφαιρούσαν μια μηχανή, τότε οι αγορές θα δρούσαν αποτελεσματικά. Οι αγορές που λειτουργούν αποτελεσματικά θα διευκολύνουν στην συνέχεια την οικονομική ανάπτυξη.
Οι επικριτές λένε πως η θεωρία δεν στέκει. Ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας Joseph Stiglitz περιέγραψε ως εξής το πρόβλημα: "Ως τμήμα του δόγματος της φιλελευθεροποίησης η Συναίνεση της Ουάσινγκτον έλεγε: 'κάντε τις αγορές εργασίας πιο ευέλικτες'. Η μεγαλύτερη αυτή ευελιξία υποτίθεται πως θα οδηγούσε σε μικρότερη ανεργία. Μια παράπλευρη συνέπεια για την οποία δεν ήθελαν να πολυμιλάνε ήταν πως αυτό θα οδηγούσε σε χαμηλότερους μισθούς. Αλλά οι χαμηλότεροι μισθοί θα προσέλκυαν περισσότερες επενδύσεις, μεγαλύτερη ζήτηση για εργασία. Έτσι θα υπήρχαν δύο ωφέλιμες συνέπειες: Το ποσοστό ανεργίας θα μειωνόταν και η δημιουργία θέσεων εργασίας θα επιταχυνόταν επειδή οι μισθοί θα ήταν χαμηλότεροι.
"Τα δεδομένα από την Λατινική Αμερική δεν υποστηρίζουν αυτά τα συμπεράσματα" εξήγησε ο Stiglitz... "Η μισθολογική ευελιξία δεν συσχετίζεται με την χαμηλότερη ανεργία. Ούτε έχει αυξηθεί γενικά ο ρυθμός δημιουργίας θέσεων εργασίας... Εκεί που η ευελιξία της αγοράς εργασίας σχεδιάστηκε για την μετακίνηση ανθρώπων από δουλειές χαμηλής παραγωγικότητας σε υψηλής παραγωγικότητας... συχνότερα μετακίνησε ανθρώπους από χαμηλής παραγωγικότητας δουλειές στην ανεργία... που είναι ακόμα μικρότερης παραγωγικότητας"...
... Στις συστάσεις της προς την καινούρια [τότε] Μεξικανική κυβέρνηση του Vicente Fox, η Παγκόσμια Τράπεζα έχει εκφράσει αναλυτικά πόσο ευρέως προωθεί την ευελιξία της εργασίας, Η Τράπεζα ενθάρρυνε το Μεξικό να καταργήσει σταδιακά ένα ευρύ φάσμα εργατικών δικαιωμάτων και προστασιών:
- το τρέχον σύστημα αποζημιώσεων απόλυσης
- τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τις δεσμευτικές κλαδικές συμβάσεις
- την υποχρεωτική συμμετοχή σε σωματεία και την αναγκαστική συμμετοχή στα κέρδη
- τους περιορισμούς στις συμβάσεις προσωρινής εργασίας, μαθητείας και ορισμένου χρόνου...
...
Η παρούσα Βουλγαρία
Πώς συγκρίνονται όμως οι μισθοί Ελλάδος με τους μισθούς Βουλγαρίας http://histologion-gr.blogspot.com/2011/01/blog-post.html#8882450689134461343">που έλεγα συζητώντας με κάποιον Παντελή προ έτους; Αν ανατρέξουμε σε σύγκριση Αθήνας - Σόφιας, μέχρι πρότινος η μέση αγοραστική δύναμη στη Σόφια ήταν 21% χαμηλότερη από την αντίστοιχη στην Αθήνα, (δείτε όμως και την διαφορά στις τιμές). Με τις περικοπές μισθών 22% που ψηφίσθηκαν και την επιπλέον ύφεση και ανεργία που θα προκαλέσουν, η διαφορά είναι σίγουρο πως θα υπερκαλυφθεί με το παραπάνω. Βέβαια θα μου πείτε πως τα αποταμιευμένα αποθέματα των Ελληνικών οικογενειών και η ιδιοκατοίκηση δίνουν έναν επιπλέον πλούτο στις Ελληνικές οικογένειες. Πράγματι. Αλλά αυτή τη στιγμή το σύνολο σχεδόν της Ελληνικής κοινωνίας, πέραν των πολύ πλούσιων και των απόρων , βρίσκεται να πληρώνει φόρους που στο μεν εισόδημα αντιστοιχούσαν στην οικονομική τους επιφάνεια προ ενός έτους (που είναι μια-δυο φορολογικές κλίμακες πάνω από την σημερινή), και φόρους στην ιδιοκτησία (ολοένα και λιγότερο προοδευτικούς) που προσθέτουν ένα έκτακτο μικρότερο ή μεγαλύτερο βάρος, αλλά και τις ανειλημμένες υποχρεώσεις από τις προηγούμενες ζωές των πολιτών, όταν τα εισοδήματά τους ήταν κατά μέσο όρο διπλάσια.Είναι λοιπόν σαφές πως από χθες που η μνημονιακή κυβέρνηση έπνιξε την Αθήνα στα χημικά για να νομοθετήσει την εκτριτοκοσμίκευση της χώρας, η φράση "θα γίνουμε Βουλγαρία", μόνο ως θετικός στόχος εκφέρεται πια...("Καλά που δε νίκησε ο Δημοκρατικός Στρατός" λέγαν κάποιοι "και δεν είμαστε τώρα Βουλγαρία" - αφιερωμένο εξαιρετικά...)
Σχόλια
Δεν είχαν καταλάβει ότι το παιγνίδι πήγε απλά στην παράταση, κι αυτό γιατί κάποιοι το είχαν στοιχηματίσει χοντρά.
2. Με ύφεση πέφτουν οι μισθοί 15% και στην ίδια κοινωνία βγαίνει ο πρωθυπουργός και με ακόμα χειρότερη ύφεση και κοινωνική διάλυση λέει: με άλλο 22% κάτω θα ανέβει. Αυτό είναι βουντού δεν είναι λογική. Βλ. 1
3. Kaldor's Paradox:... for the
postwar period, those countries that had experienced the greatest decline in their price competitiveness (i.e., highest increase in unit labor costs) also had the greatest increase in their market share
4. "κανεις δεν ειπε οτι αν πεσουν οι μισθοι θα μειωθει η ανεργια σε απολυτα νουμερα"... Το είπε το Papdemios
5. Δεν είναι το μόνο data point η Ελλάδα, δες τι έγραφε ο Στίγκλιτς για την ίδια ανόητη ιδέα όταν εφαρμόστηκε στην Λατινική Αμερική
Όσο δεν υπάρχει πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο, έστω ισοσκελισμένος, δεν υπάρχει σωτηρία ότι και να γίνει. Όσα λεφτά και να ρήξεις σε μια οικονομία όπου τα ποσά που φεύγουν είναι περισσότερα από όσα μπαίνουν, τα προβλήματα θα βαθαίνουν, όσες υποτιμήσεις και να κάνεις.
Ανασκόπηση της βιβλιογραφίας από τους Νόιμαρκ και Βάσερ. Δεν απορρίπτεται, αλλά δεν είναι και συντριπτική η εμπειρική υποστήριξη για την αρνητική σχέση κατώτατου μισθού και απασχόλησης.
Έχουμε και τις κατηγορίες για publication bias από αρκετούς, μεταξύ των οποίων οι Καρντ και Κρούγκερ. Οι δύο τελευταίοι έχουν γράψει το πρωτοποριακό άρθρο στις αρχές του 90 που έβρισκε ότι μια αύξηση στον κατώτατο μισθό αύξησε την απασχόληση. Μη δώσετε όμως πολύ σημασία σε αυτή τη μελέτη. Η εξωτερική εγκυρότητα της είναι στην καλύτερη αμφισβητούμενη, αν και ως προς τη μεθοδολογία έθεσε τα στάνταρντ.
Σε μια περίπτωση κάπως πιο κοντινή στη δική μας, ο Κρούγκμαν πριν 3 χρόνια υποστήριζε ότι δεν είναι λύση οι μειώσεις στους κατώτατους μισθούς.
Προσωπικά αμφιβάλλω για το ότι η μείωση των κατώτατων μισθών θα έχει κάποια άμεση θετική επίδραση στην απασχόληση. Δεν είμαι όμως πεισμένος και ότι θα έχει άμεση αρνητική επίδραση. Περισσότερα αύριο, τώρα είμαι πτώμα.
Επίσης αν οι μειώσεις είναι ουδέτερες στην απασχόληση, τότε υπάρχουν πέραν της απασχόλησης λόγοι να απορριφθούν. Και όπως και να έχει η διαψευσμένη βεβαιότητα της θετικής συσχέτισης από τον Έλληνα πρωθυπουργό παραμένει ένα θέμα...
Ακολουθούν μερικές πρωτόλειες σκέψεις. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να έχω παραβλέψει κάτι.
Τι αποτελέσματα θα έχει η μείωση του κατώτατου μισθού στη συνολική ζήτηση μακροπρόθεσμα;
Αν υποθέσουμε ότι δεν μειώνονται οι τιμές, μιλάμε για απλή μεταφορά εισοδήματος από τους εργαζόμενους στους εργοδότες. Η συνολική ζήτηση θα μειωθεί στο βαθμό που οι εργοδότες αγοράζουν περισσότερα εισαγόμενα αγαθά από τους εργαζομένους. Μπορεί όμως τα αυξημένα έσοδα να διευκολύνουν επενδύσεις που δεν μπορούν να βρουν χρηματοδότηση από το τραπεζικό σύστημα αυτή την περίοδο. Το τελικό αποτέλεσμα είναι αβέβαιο, αλλά μάλλον μηδενικό.
Αν πέσουν οι τιμές, κι ας πούμε ότι πέφτουν τόσο όσο μειώνεται το μισθολογικό κόστος, θα έχουμε μείωση της συνολικής ζήτησης. Αυτή θα αντισταθμιστεί από δύο παράγοντες, την περαιτέρω μείωση των εισαγωγών και την αύξηση των εξαγωγών. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, το πιο σημαντικό κομμάτι είναι η αύξηση των εξαγωγών. Αν αυξηθούν αρκετά, τότε θα μιλάμε ίσως ακόμα και για αύξηση της συνολικής ζήτησης στο τέλος. Είναι η περίπτωση στην οποία η εσωτερική υποτίμηση έχει επιτύχει. Υπάρχουν πολλά ερωτήματα εδώ ωστόσο. Πόσο γρήγορα μπορεί να συμβεί αυτό; Υπάρχει ζήτηση στην παγκόσμια αγορά για επιπλέον ελληνικές εξαγωγές που εμποδίζεται από τις τιμές μας;
Στην πραγματικότητα κάποιες τιμές θα πέσουν και κάποιες θα μείνουν σταθερές. Θα έχουμε μεταφορά εισοδήματος αλλά και βελτίωση της πιστοληπτικής ικανότητας κάποιων επιχειρήσεων και αύξηση κάποιων εξαγωγών. Αν έπρεπε να ποντάρω κάπου τα λεφτά μου για το συνολικό αποτέλεσμα, θα ήταν στο μηδέν με δεύτερη επιλογή την θετική επίδραση.
Αυτά για τις μεσομακροπρόθεσμες επιδράσεις της μείωσης του κατώτατου μισθού.
Βραχυπρόθεσμα δεν περιμένω να αλλάξει κάτι. Η επαναδιαπραγμάτευση του μισθού δεν είναι απλή υπόθεση, ενώ ούτε οι τιμές θα πέσουν άμεσα. Όπως απέδειξε η απεργία στην ΕΧ, ακόμα κι όταν οι λογιστικές καταστάσεις της εταιρείας δείχνουν ότι κάποια μεταβολή πρέπει να γίνει, οι εργαζόμενοι μπορεί να έχουν πολύ διαφορετική άποψη.
Φυσικά δε μας νοιάζει μόνο πόσος είναι ο κατώτατος, αλλά και πώς καθορίζονται οι υπόλοιποι μισθοί συναρτήσει αυτού. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι νομίζω δεν παίρνουν τον κατώτατο ούτως ή άλλως. Στην καλύτερη ο νέος κατώτατος μισθός να βοηθήσει στη διατήρηση θέσεων εργασίας, πιέζοντας τους εργαζομένους να δεχτούν ένα μισθό κοντά σε αυτόν που θα έπρεπε να αποδεχτούν ούτως ή άλλως για να παραμείνει βιώσιμη η επιχείρηση. Στη χειρότερη θα έχει μηδενικό αποτέλεσμα.
Λόγος λοιπόν υπάρχει για την μείωση του, απλά δεν είναι ότι θα σωθεί η χώρα από αυτή, ούτε ότι από μόνη της η μείωση θα έχει τόσο βέβαια αποτελέσματα όσο προβάλλει η κυβέρνηση.
Τέλος δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν χίλια δυο πράγματα που προκαλούν την ύφεση στη χώρα αυτή τη στιγμή και μάλλον έχουν πιο καθοριστική επιρροή σε αυτή.
http://faculty.smu.edu/millimet/classes/eco6352/papers/ck.pdf
http://www.nytimes.com/2007/01/11/us/11minimum.html?pagewanted=2&_r=1