Μεταφερόμενος

Ανεπιφύλακτα

Η απόσταση στην πόλη δεν είναι γεωμετρικό μέγεθος. Η απόσταση είναι χρόνος μετακίνησης. Ο χρόνος μετακίνησης ορίζει και προσδιορίζει τους ρυθμούς μιας πόλης. Την επιταχύνει ή την συγκρατεί. Το μεταφορικό δίκτυο μέσα στην πόλη (αλλά και ευρύτερα μεταξύ πόλεων) είναι σφυγμός και σκελετός της. Μέσα σε αυτό ζει και γύρω από αυτό αναπτύσσεται ο αστικός χώρος – αλλά και η εξέλιξη του αστικού χώρου κατευθύνει την κατασκευή των σχετικών υποδομών. Κάθε αλλαγή κάθε μείζων επέμβαση στο μεταφορικό δίκτυο αποτελεί και μείζονα παρέμβαση στην ζωή της πόλης, και στην ζωή των κατοίκων της.

Όταν λοιπόν κατασκευάστηκε το μετρό στην Αθήνα, άλλαξε ολοκληρωτικά το κέντρο της πόλης.

Και δεν εννοώ την μορφή του, εννοώ το πώς κινούνται μέσα, από και προς αυτό οι κάτοικοι του λεκανοπεδίου και τι πρόσβαση έχουν στην όλη πόλη κάτοικοί της. Μετά το μετρό ήταν πλέον εφικτό να δώσεις συγκεκριμένο ραντεβού στο κέντρο, δεν χρειαζόσουν ταξί για να πας στο αεροδρόμιο, μπορούσες να πεταχτείς από τον Άγιο Αντώνιο στο Μπραχάμι σε λίγα λεπτά και δεν χρειαζόσουν μια μέρα να πας από το Αιγάλεω στο Πεντάγωνο. Με το μετρό τα λεωφορεία έγιναν περιφερειακότερα ΜΜΜ, οι σταθμοί του φυσικά σημεία συνάντησης και οι δρόμοι γύρω από αυτούς έπηξαν στα αυτοκίνητα, αλλάζοντας την διάρθρωση και την χρονικότητα των ροών κυκλοφορίας οχημάτων και της συμφόρησης στην πόλη και τοπικά στέκια έγιναν υπερτοπικά. Η ιδιαίτερη λειτουργικότητα του μέσου στην Αθήνα, οφείλεται στον άναρχη δομή της πόλης, στην πρακτική αδυναμία υπέργειου κυκλοφοριακού σχεδιασμού. Χωρίς το μετρό η Αθήνα θα κατακερματιζόταν γρήγορα σε υπόπόλεις, οι κάτοικοι των οποίων θα επιδίωκαν την ελαχιστοποίηση των αναγκών άμεσης μετακίνησης έξω από αυτές.

 
Επιφυλακτικά

Φοβάμαι όμως ότι δεν αρκεί το μετρό για να αποτρέψει την τελική αποδιάρθρωση της πόλης και την δημιουργία διάσπαρτων νεκρών ζωνών, διότι υπάρχουν δυσοίωνες κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις και ένα θεμελιώδες έλλειμμα σχεδιασμού. Χωρίς το μετρό όμως η διάλυση της πόλης θα ήταν ραγδαία. Το μετρό ανέκοψε κατάτι την επιδείνωση του κυκλοφοριακού και έδωσε μια ανάσα σε όσους μπορούσαν και ήθελαν να εγκαταλείψουν το ΙΧ.

Δυστυχώς το μετρό ήρθε είκοσι χρόνια πιο αργά από ότι έπρεπε. Είναι αναγκασμένο να παρακολουθεί από διευρυνόμενη απόσταση, με το άγχος της χρηματοδότησης, την εξέλιξη της πόλης, και όχι να αναπτύσσεται παράλληλα με αυτήν. Δεν γνωρίζω αν υπήρξε κάποιος περιορισμός στην χρήση του αυτοκινήτου, εικάζω πως θα έχει υπάρξει έστω και τοπικά κάποιο περιβαλλοντικό όφελος. Όμως το μεταφορικό δίκτυο δεν είναι απλά οι γραμμές, ο σχεδιασμός του δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητος του σχεδιασμού της πόλης. Και καθώς η Αθήνα μέχρι τώρα αναπτυσσόταν χωρίς κανένα σχέδιο (κάτι που θα δούμε αν και πώς θα αλλάξει) η επέμβαση του μετρό είναι απλά διαταραχή σε ένα χαοτικά διευρυνόμενο σύστημα, άλλες παράμετροι του οποίου μεταβάλλονται ταχύτατα.

Έτσι η ριζική επέμβαση στο μεταφορικό δίκτυο που αποτέλεσε το μετρό δεν είναι σίγουρο αν θα απορροφηθεί, αν θα προκαλέσει κάποια μετάβαση σε άλλη χαοτική τάξη, αν θα δημιουργήσει «ακριβές» ζώνες-νησίδες επαρκούς μετακίνησης, ή αν αποτελέσει έναυσμα για ομαλότερη εξέλιξη του δυναμικού συστήματος που είναι η πόλη και οι ροές μεταφορών της.