Η κουλτούρα της μεταπολίτευσης 1: Ο μύθος της αριστερής ηγεμονίας

Μόνιμη επωδός του τροϊκανισμού και της ιδεολογίας της δια των ΜΜΕ διακινούμενης προπαγάνδας, είναι πως όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα δεν είναι παρά οι συνέπειες της "κουλτούρας της μεταπολίτευσης", μιας κουλτούρας πάνω στην οποία ηγεμόνευσε η επάρατη αριστερά. Αυτή περιλάμβανε την "θεοποίηση του δημοσίου", το πελατειακό κράτος, τον συντεχνιακό συνδικαλισμό και την απαξίωση της επιχειρηματικότητας. Οι λόγοι που το ιστορικό πλαίσιο περιγράφεται με τους όρους αυτούς είναι βαθύτατα πολιτικοί: εξυπηρετούν την προπαγάνδα που επιδιώκει τη λαϊκή ενοχική αυτοαπαξίωση και ανυψώνουν την (αμέτοχη και περιθωριοποιημένη σε όλο το κρίσιμο διάστημα) αριστερά σε "υπαίτιο" της κρίσης, ώστε να μπορεί να συμψηφιστεί η υπαιτιότητα αυτή με εκείνη των κομμάτων του δικομματισμού και του θριαμβεύοντος πελατειακού / ολιγαρχικού μορφώματος στη χώρα μας. Ο συμψηφισμός είναι κρίσιμος γιατί αφενός η επιρροή της αριστεράς δείχνει να έχει θετική δυναμική σε αυτή την συγκυρία και, αφετέρου, γιατί το ιδεολογικό στίγμα των τροϊκανών και των απολογητών τους είναι ταυτόσημο με εκείνο των άμεσων υπευθύνων της νεοελληνικής οικονομικής δυσπραγίας - δηλαδή των κυβερνήσεων του δικομματισμού - καθώς και των φυσητήρων φουσκών κάθε κλίμακας που σκάνε 20 χρόνια τώρα ανά τον κόσμο, με αποκορύφωμα το Κράχ του 08, το οποίο είναι και η γενεσιουργός αιτία της ελληνικής κρίσης / κατάρρευσης, ως προς το βάθος της, τουλάχιστον. Αν φταίνε μόνο αυτοί λοιπόν, και όχι οι φορείς μιας εν δυνάμει εναλλακτικής λύσης, δεν στέκει οι ομοϊδεάτες τους να είναι εκείνοι που ορίζουν την "γιατριά"...

Η παρούσα είναι η πρώτη από μια σειρά αναρτήσεων που θα αναφερθεί, αποσπασματικά αναγκαστικά, στην "πραγματική" μεταπολίτευση και στα χαρακτηριστικά της, κυρίως για να υπενθυμίσει πως στο μεγαλύτερο μέρος της περιόδου της μεταπολίτευσης (της πρώτης περιόδου αδιατάρακτης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην ιστορία της χώρας μας) το πολιτικό-οικονομικό σύστημα ήταν σταθερά στα χέρια και εξυπηρετούσε τις οικονομικές επιδιώξεις των κυρίαρχων τάξεων στην χώρα μας, σύμφωνα με τα ιστορικά χαρακτηριστικά τους και τις επιδιώξεις τους. Είναι ένας μικρός αντίλογος στην ρητορική της "κουλτούρας της μεταπολίτευσης" και του "τελευταίου σοβιετικού κράτους της Ευρώπης" που ξαναγράφει την πρόσφατη, βιωμένη από όλους μας ιστορία του τόπου μας πριν καν γεράσουν οι πρωταγωνιστές της, και την παρουσιάζει λες και ήταν κάποιου είδους έπος σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της κοινωνίας. Από την πραγματική θέση της αριστεράς λοιπόν θα ξεκινήσει ο αντίλογος:

Μεταπολίτευση: Περίοδος κρίσης της αριστεράς στην Ελλάδα

Υπήρξε λοιπόν μια τέτοια ηγεμονία της αριστεράς; Αν υπήρξε ήταν εξαιρετικά βραχύχρονη. Περιλαμβάνει την δεκαετία του 70, περίοδο της ανόδου του ΠΑΣΟΚ οικοποιούμενο την ΕΑΜική παράδοση και συνθηματολογία πάνω στην κοινωνική ανάγκη αποκατάστασης της περιθωριοποίησης ευρύτατων στρωμάτων του Ελληνικού πληθυσμού. Από τις αρχές - μέσα της δεκαετίας του 1980 και μετά αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση. Καθώς το ΠΑΣΟΚ μεταμόρφωνε σαν συστατικό στοιχείο του πολιτικού του προγράμματος το αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη σε πελατειακό ρουσφέτι (συνεχίζοντας με άλλα μέσα ενάμιση αιώνα νεοελληνικής πελατειακότητας στo προτεκτοράτο), η συντηρητικοποίηση της Ελληνικής κοινωνίας, της Ελληνικής νεολαίας ήταν ραγδαία και ορατή δια γυμνού οφθαλμού στους σύγχρονούς της.

Αναφέρω χαρακτηριστικά μια σχετική συζήτηση της εποχής, την οποία έζησα: Στα μέσα του 1980 ήμουν "στέλεχος" του Ρήγα, μέλος του Συμβουλίου Σπουδάζουσας της οργάνωσης [μαζί με ανθρώπους που οι περισσότεροι δεν είναι γνωστοί σήμερα ζουν και εργάζονται και (μάλλον) έχουν πολιτική δράση εκτός προσκηνίου, αλλά άλλοι είναι στελέχη του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ και πέραν ή της ΔΗΜΑΡ, άλλοι υφυπουργοί και υπουργοί εν ενεργεία, άλλοι δημόσιοι διανοούμενοι ή δημοσιογράφοι, ή γιατροί χωρίς σύνορα, άλλοι ευρωβουλευτές ή πολιτευτές του ΠΑΣΟΚ κοκ. Πολλές πορείες και αποκλίνουσες...] Τέλος πάντων, στον Ρήγα τότε υπήρχε η Κυρκική φράξια (η δεξιά), η "κυβερνώσα", η προσδεδεμένη στην ηγεσία (Μπανιάς τότε - οι "Κεντρώοι") και η αριστερή φράξια (του γράφοντος συμπεριλαβανομένου) σε διάφορες διαβαθμίσεις ριζοσπαστικότητας. Η ηγεσία κατέβασε λοιπόν μια γραμμή τότε που έλεγε πως η νεολαία είναι "καζάνι που βράζει", ριζοσπαστικό και κινηματικό. Οι εκατέρωθεν της ηγεσίας τάσεις μείναμε αμήχανοι από το εξωπραγματικό της εκτίμησης: είχαμε σαφέστατη την εικόνα πως η νεολαία έβαινε συντηρητικοποιούμενη, οι οργανώσεις της αριστεράς απομαζικοποιούνταν, η ΔΑΠ ήδη ανέβαινε στις σχολές, ο κόσμος εγκατέλειπε τις φοιτητικές συνελεύσεις, έξω από το πανεπιστήμιο οι τάσεις ιδιωτικοποίησης και ατομισμού ήταν στην ανιούσα, κοκ... Συμπλεύσαμε λοιπόν σε μια ανίερη συμμαχία αριστεράς-δεξιάς εναντίον του κέντρου. Είχαμε προφανώς δίκιο στην εκτίμησή μας. Στο τέλος της δεκαετίας η ΔΑΠ είχε γίνει πρώτη δύναμη, το ΦΚ παρωδία του εαυτού του και το κοινωνικό φαντασιακό ετοιμαζόταν να υποδεχτεί το εθνικιστικό παραλήρημα του "Μακεδονικού"... Πέραν τούτου μου ήταν ήδη τότε ορατό πως η διάχυτη και δημόσια απαξίωση της προσωπικής επιλογής "κάνω καριέρα για να βγάλω λεφτά" ως δηλωμένης επιθυμίας παιδιών της μεσαίας τότε τάξης τουλάχιστον, έδινε την θέση του σε εκείνο που ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 θα μετεξελισσόταν στο λάιφσταϊλ σαν υποκατάστατο επαγγελματικού προσανατολισμού. Η δεκαετία του 1990, με τον "υπαρκτό" να έχει καταρρεύσει και να πωλείται στα συντρίμμια-σουβενίρ από Τείχος του Βερολίνου, ήταν μια δεκαετία βαθύτατου κοινωνικού συντηρητισμού στην Ελλάδα και ο κατήφορος αυτός έφτασε στο ιδανικό αμόκ - κορύφωση με τον χρηματιστηριακό πυρετό και το σκάσιμο της φούσκας του ΧΑΑ στα τέλη της.

Η έκταση της επιρροής της αριστεράς

Η Ελλάδα από τότε λοιπόν ήταν μια από τις συντηρητικότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης είτε μέτρο συντηρητισμού θεωρηθεί ο ατομοκεντρισμός και η απαξίωση του συλλογικού, είτε αυτό αποτυπώνεται σε δημοσκοπήσεις αξιών της νεολαίας και των επιλογών ζωής που κυριαρχούν, είτε μετριέται με την σημασία που αποκτά ο καταναλωτισμός. Η ιδιωτική τηλεόραση ήρθε και, ανάλογα πως το βλέπει κανείς, ανέβηκε πάνω σε αυτό το ρεύμα ή το διαμόρφωσε, παρέα με το Κλικ και τα συναφή, με την διαφήμιση και το Ελληνάδικο να υπαγορεύει τη κυρίαρχη αισθητική. Ήρθε ο εθνικισμός, ο Χριστόδουλος, οι ιδιωτικοποιήσεις, τα νέα τζάκια ως μεγαλοεργολάβοι, διαμορφωτές της κοινής γνώμης, πρόεδροι ποδοσφαιρικών ομάδων ή πρότυπα και αντικείμενα θαυμασμού για την κοινωνία. Τάσεις που κατέγραφαν οι δημοσκοπήσεις και ο τύπος της εποχής ευκρινώς:

1998 - Προ δύο - τριών μηνών δημοσιεύθηκε μια δημοσκόπηση που έγινε μεταξύ νέων 15 ως 28 ετών, που είναι στην εφηβική και στη μετεφηβική ηλικία. Στο ερώτημα "Πιστεύετε στον Θεό;" η απάντησις ήτο "Ναι" σε ποσοστό 87% ­ ένα ποσοστό που είναι το ανώτερο που υπάρχει σε όλη την Ευρώπη. Οι Έλληνες νέοι λένε αυτό το πράγμα

2000- Σε έρευνα από την εταιρεία δημοσκοπήσεων Focus, [εκτιμάται] ότι θέλουν περίπου την αναγραφή του θρησκεύματος 47 %, προαιρετική καταγραφή του θρησκεύματος 33 % και μη αναγραφή του θρησκεύματος οι υπόλοιποι.

2003 - Ο πλέον πολιτικοποιημένος λαός της Ευρώπης κάποτε, οι Ελληνες, έχουν πάψει από καιρό να συζητούν πολιτικά μεταξύ τους. Αυτό είναι ένα μόνο από τα συμπεράσματα του τελευταίου Ευρωβαρόμετρου. Επιπλέον οι Ελληνες σπανιότατα πια χρησιμοποιούν την πειθώ κατά τις συζητήσεις τους και ακόμη πιο σπάνια καταφέρνουν να πείσουν τους συνομιλητές τους για τις απόψεις τους. Οσον αφορά τους θεσμούς που εμπιστεύονται, επιβεβαιώνεται η τάση των τελευταίων χρόνων: κόμματα και συνδικάτα βρίσκονται στην τελευταία βαθμίδα των προτιμήσεων. Αντιθέτως δικαιοσύνη, στρατός, Εκκλησία, αστυνομία, αλλά και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, βρίσκονται στην κορυφή των προτιμήσεων.

Η ιδεολογική μετατόπιση αυτή της Ελληνικής κοινωνίας είναι και άμεσα μετρημένη:

Στην Ελλάδα, η διαχρονική εξέλιξη, μεταξύ 1985 και 1996, της κατανομής στην κλίμακα Αριστερά - Δεξιά σύμφωνα με τις δύο έρευνες του Ε.Κ.Κ.Ε. (Δώδος - Καφετζής κ.ά. 1990, Δώδος - Καφετζής - Νικολακόπουλος 1997), εμφανίζει μια σαφή μετατόπιση από τα Αριστερά προς το Κέντρο. Ο Καφετζής (1996: 195), εξηγώντας τις μεταβολές αυτές συμπεραίνει: «Πρόκειται για μια τάση ομόλογη προς την πολιτική και ιδεολογική κρίση που πλήττει τον εντεύθεν του κέντρου χώρο, προς προϊούσα συρρίκνωση του αριστερού πόλου και την αστάθεια των κεντροαριστερών θέσεων η οποία απολήγει σε πτώση της πολικότητας, και προς την διαδικασία παγίωσης της επιρροής και αύξηση της πολιτικής κινητοποίησης του κεντροδεξιού και δεξιού χώρου». Σύμφωνα με το Βούλγαρη (1990: 253), ο οποίος εξετάζει την περίοδο 1985-1989: «Φαίνεται ότι η πλέον αισθητή αλλαγή εντοπίζεται στη μείωση του αριστερού άκρου της κλίμακας. Παράλληλα εμφανίζεται μια διαστολή των κεντρώων και των ενδιάμεσων θέσεων του δεξιού τμήματος, ενώ στο δεξιό άκρο η μείωση είναι περιορισμένη».

Μπαίνοντας στην τελική ευθεία των Ολυμπιακών Αγώνων η συντηρητικοποίηση σε κάθε επίπεδο ήταν μια καταμετρημένη και για πολλούς ανησυχητική πραγματικότητα. Ο Χριστόφορος Βερναρδάκης γράφοντας στην Ελευθεροτυπία τον Δεκέμβρη του 2003 με αφορμή την αποτύπωση της συντηρητικής στροφής της Ελληνικής κοινωνίας σε πρόσφατη, τότε, έρευνα του ΕΚΚΕ, επιβεβαίωνε την τάση, με βάση τα ευρήματα της VPRC, και μιλούσε για "νεοσυντηρητική στροφή":

Η [συντηρητικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας και του εκλογικού σώματος] διαπερνά τις απαντήσεις στις υπό διερεύνηση παραμέτρους, που, ανάμεσα σε άλλα, περιλαμβάνουν τις κοινωνικές στάσεις απέναντι σε μεταρρυθμίσεις και δικαιώματα: σε σύγκριση με την περασμένη δεκαετία, η ελληνική κοινή γνώμη σε μεγαλύτερο βαθμό τάσσεται υπέρ της κατάργησης της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, κατά της αποποινικοποίησης των μαλακών ναρκωτικών, κατά της κατάργησης της υποχρεωτικής διδασκαλίας των θρησκευτικών, κατά του χωρισμού Εκκλησίας - κράτους και κατά της κατάργησης της αναγραφής θρησκεύματος στις ταυτότητες. Επίσης το 1/3 θέλει επαναφορά της απαγόρευσης των εκτρώσεων, η πλειοψηφία δέχεται παραβιάσεις στα δικαιώματα κατηγορουμένων για τρομοκρατία και συσπειρώνεται γύρω από ζητήματα «ηθικής τάξης» επικροτώντας την επαναφορά της θανατικής ποινής, αυστηρότερη εφαρμογή του νόμου, προληπτική λογοκρισία και επιδεικνύοντας «μηδενική ανοχή» απέναντι στους ομοφυλόφιλους και τους μετανάστες.


Ενα ακόμη από τα θέματα που φαίνεται να συγκροτούν τον πυρήνα μιας νεοσυντηρητικής κοινωνικής ατζέντας είναι αυτό της ασφάλειας, που συνδέεται με μια γενικευμένη οικονομική ανασφάλεια αλλά και ξενοφοβία, εγκληματοφοβία και εθνική ανασφάλεια. Εκτός από το αίτημα για καταπολέμηση της ανεργίας και του πληθωρισμού αναδεικνύεται με εντεινόμενο τρόπο η απαίτηση για «περισσότερη δημόσια ασφάλεια», ενώ διαπιστώνεται η κρίση θεσμών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Ανάλογα ήταν και τα συμπεράσματα του Γιάννη Μαυρή σχετικά με την κοινωνική και πολιτική συντηρητική ταυτότητα της Ελληνικής κοινωνίας...

Πηγή: VPRC

Το αριστερό τούνελ

Παράλληλα κάπου μεταξύ τέλους της δεκαετίας του 1980 και των αρχών της δεκαετίας του 1990 σπάει η σκυτάλη της πολιτικής κουλτούρας των κομμάτων της αριστεράς. Ενώ το πέρασμα από μια οργάνωση νεολαίας, αλλά και η ενεργός συμμετοχή σε έναν πολιτικό χώρο, ακόμα και ως "ανένταχτος" σήμαινε μια αναγκαστική εξοικείωση με βασικές αρχές της πολιτικής και πνευματικής παράδοσης και την ιστορία της ντόπιας και της παγκόσμιας αριστεράς, με την γενική περιρρέουσα κουλτούρα, αυτό διαλύεται: υπάρχει λύση συνεχείας και η παράδοση αυτή αρχίζει όχι να επανέρχεται αλλά να επανακαλύπτεται στα μέσα της δεκαετίας του 2000 όταν η κρίση πλέον και η επισφάλεια ξαναδημιουργούν μαζικές οργανώσεις της αριστεράς στη νεολαία και μια αναζωπύρωση της πολιτικής δράσης...

Όλες οι δημοσκοπήσεις διαχρονικά λοιπόν συντείνουν σε αυτό το συμπέρασμα: Η Ελλάδα σαφέστατα συντηρητικοποιείται πολιτικά και κοινωνικά από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000, όχι αναγκαστικά συνεχώς, και όχι αναγκαστικά ομοιόμορφα (και, ενδεικτικά, ταυτόχρονα πέφτει και η ανάγνωση βιβλίων). Η μεταστροφή αυτή επιτρέπει τις σταδιακές ανακατατάξεις στην πολιτική και κοινωνική ζωή που αφήνουν τον δικομματισμό να αλωνίζει ατάραχος: η αριστερά περιθωριοποιείται, χάνει κάθε δίαυλο επικοινωνίας, ηττάται σε επίπεδο ηθικών προταγμάτων, και ιεραρχήσεων, σε όλα αυτά που συγκροτούν μια ιδεολογία.

Διάλυση

Ακόμα και σε χώρους όπου υπήρχε (υποτίθεται) μια ηγεμονία των αριστερών ιδεών, ιδίως στα πανεπιστήμια, η αριστερά ηττήθηκε από το διπλό χτύπημα της συντηρητικοποίησης φοιτητών και κοινωνίας και εκμαυλισμού / ενσωμάτωσης στον κυρίαρχο πασοκισμό. Αντίθετα από όσα λέγονται και εικάζονται από το 1989 και μετά (και πιο πριν) το φοιτητικό κίνημα διαλύεται, περιθωριοποιείται, οι φοιτητικοί σύλλογοι απομαζικοποιούνται, οι συσχετισμοί σε αυτούς συγκλίνουν με εκείνους της κοινωνίας: Η ΔΑΠ και η ΠΑΣΠ εισάγουν την πολιτική των πάρτι, των εκδρομών στη Μύκονο και της υλικοτεχνικής εξυπηρέτησης των φοιτητών (εξυπηρέτηση και πέραν της υλικοτεχνικής, βεβαίως), η φοιτητική συμμετοχή που οι δύο παρατάξεις σχεδόν μονοπωλούν εννοείται πλέον με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο εννοείται η συμμετοχή στελεχών των δύο κομμάτων σε πάσης φύσεως επιτροπές και διοικήσεις - σαν συμμετοχή παραγόντων και φοιτητοπατέρων. Η ΕΦΕΕ διαλύεται, τα αποτελέσματα των φοιτητικών εκλογών είναι ένα επαναλαμβανόμενο σουρεαλιστικό σκετς, κλάσης Μόντι Πάιθον...

Αυτό βοηθά στην οικοδόμηση της πελατειακότητας και στον πανεπιστημιακό χώρο, ενώ τα λεφτά που έρχονται από τα Ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα (και ο πληθωρισμός νέων τμημάτων στις εσχατιές της χώρας χωρίς κανέναν σχεδιασμό για λόγους μάλλον ρουσφετολογικούς) αυξάνουν την διαφθορά και την συναλλαγή με την εξουσία. Μέσα σε όλα αυτά το βασικό πρόβλημα της αριστεράς είναι ότι είναι από τις αρχές του 1990 διαλυμένη, αμήχανη, κατακερματισμένη με πολλαπλές αντίρροπες στρατηγικές και χωρίς ελπίδα. Είναι περιθωριακός παίκτης. Με μικρή δυνατότητα επηρεασμού.

Παράλληλα η διαδικασία του εκπασοκισμού και της "μετεγγραφής" προσωπικοτήτων σε κάθε είδους χώρους, συνεχιζόταν ακάθεκτη: από τον μακαρίτη τον Λεντάκη που προσχώρησε στην Πολιτική Άνοιξη και τον Μίκη που έγινε υπουργός του Μητσοτάκη, μέχρι την πρώην Πρόεδρο του ΣΥΝ, τον Μίμη Ανδρουλάκη και σωρεία άλλων στελεχών που έσπευσαν να στελεχώσουν τον εκσυγχρονιστικό οίστρο της κυβέρνησης Σημίτη, η φυγή προς την καριέρα ενός τόσο μεγάλου και "επώνυμου" τμήματος της αριστεράς προς τις διάφορες εκδοχές του σοσιαλφιλελευθερισμού α λα γκρέκα (που ξέρουμε πλέον πως δεν ήταν παρά εισαγωγή στην μεταστροφή προς τον σκληρότατο νεοφιλελευθερισμό)  ενός μπλερισμού με στοιχεία γιελτσινισμού δηλαδή, με τον οποίο η εναπομείνασα αριστερά έκοψε ευτυχώς κάθε σχέση...

Αλλά για τον πασοκισμό και τη μεταπολίτευση θα συνεχίσουμε στο β' μέρος της σειράς...