Η παιδεία Παίζει - Μέρος Β: Όλοι θυμωμένοι

Έχοντας διαπιστώσει στην πρώτη σχετική καταχώριση την εξωπανεπιστημιακή προέλευση της ουσίας της αναταραχής στην δημόσια ανώτατη εκπαίδευση, ας δούμε τώρα τους λόγους που κάνουν την φοιτητική εξέγερση δημοφιλή (έστω, δικαιολογημένη) στην κοινή γνώμη, παρά το γεγονός ότι πολλά από τα ζητήματα που εγείρει είναι μάλλον αντιδημοφιλή - και παρότι από πλευράς επικοινωνίας με τον κόσμο, το ΦΚ παίρνει κάτω από την βάση. Σημειώνω πως μέχρι και οι αστυνομικοί εξέφρασαν την συμπαράστασή τους στους φοιτητές (αφού τους έδειραν). Όλα αυτά δηλώνουν πως υπάρχει κάποιο έρεισμα των φοιτητών στην κοινωνία.

Υποψιάζομαι πως το έρεισμα έχει να κάνει με το ότι κανένας δεν θεωρεί ότι η κυβέρνηση κάνει αξιόπιστες προτάσεις, πόσο μάλλον χειρισμούς, ότι όλοι έχουν μάθει (γιατί η πλειοψηφία δεν έχει ιδία άποψη) πως "η ανώτατη παιδεία πάσχει" και όλοι ξέρουν ότι το εργασιακό μέλλον των εν λόγω διαμαρτυρομένων φοιτητών είναι (γενικά μιλώντας) αβέβαιο. Ως προς αυτό το τελευταίο, η γενικευόμενη και διευρυνόμενη εργασιακή ανασφάλεια κάνει τους πολίτες να ταυτίζονται με κάποια από τα φοιτητικά συνθήματα - ιδιαίτερα που οι περισσότεροι δεν τολμούν να βγάλουν άχνα διαμαρτυρίας και μεταφέρουν την αγανάκτησή τους στο θέαμα της διαμαρτυρίας των άλλων.

Για την συγκροτημένη επιχειρηματολόγηση υπέρ των θέσεων της ακαδημαϊκής κοινότητας κανένας δεν έχει κάνει καλύτερη δουλειά στην ιστολογοσύνη από τον Darthiir the Aban (βλ. και τις σχετικές συζητήσεις), (1, 2, 3) ενώ αξίζει να αναφέρει κανείς τις συζητήσεις στο Σπιτάκι (1, 2, 3, 4, 5) και ένα εκπαιδευτικό μπλογκ προβληματισμών - και ξέρω ότι αδικώ πολλές από τις άλλες καταχωρίσεις και συζητήσεις...

Αλλά παρότι η συζήτηση για τα πανεπιστήμια έχει το δικό της νόημα (και θα την κάνω ελπίζω σε επόμενη καταχώριση), νομίζω πως κινητήρια δύναμη του φοιτητικού ξεσηκωμού (που τηρουμένων των αναλογιών, είναι πρωτοφανής σε μαζικότητα) δεν είναι βασικά ενδοπανεπιστημιακή, δεν αφορά παρά δευτερευόντως την (αστεία πάντως) νομοθετική πρωτοβουλία της Γιαννάκου και ούτε τους όρους σπουδών και την ποιότητά τους.

Στην πραγματικότητα αυτό που βλέπουμε είναι μια νεολαιίστικη εξέγερση: είναι μια εξέγερση της μερίδας της κοινωνίας εκείνης που, καθώς βλέπει την οικονομία να μεταμορφώνεται ταχύτατα, συνειδητοποιεί πως, για το μεγαλύτερό της μέρος, το μέλλον δεν διαγράφεται ευοίωνο, καθώς πέρα από την ανεργία και την υποαπασχόληση, παραμονεύει και ο αναπόφευκτος υπερδανεισμός και η εξαφάνιση του ελεύθερου χρόνου. Αυτό το επιβεβαιώνουν και οι δημοσκοπήσεις που δείχνουν πως ένα 73% της ηλικιακής ομάδας 18-24 υποστηρίζει της καταλήψεις, στοιχείο που δείχνει ότι η σχετική ανησυχία δεν αφορά απλώς τους φοιτητές και ότι διατρέχει όλους τους πολιτικούς χώρους. Το ποσοστό αυτό διαψεύδει μάλλον και όσους με βάση πλασματικούς αριθμούς εγγεγραμένων φοιτητών, μιλάνε για "μειοψηφίες" που αποφασίζουν καταλήψεις... Η Αφροδίτη Πολίτη σε πρόσφατο άρθρο της στην Ελευθεροτυπία διαπιστώνει παρόμοια πράγματα:

...Η σημερινή νεολαία αντιστέκεται στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, όχι λόγω «έλλειψης προσπαθείας», ούτε επειδή «αριστερίζει ιδεολογικώς», αλλά επειδή το μέλλον μόνο χρυσόν δεν διαγράφεται και η προοπτική «ολιγοώρου» ή και «πολυώρου» εργασίας, έναντι εξευτελιστικού μισθού (ή και καθόλου μισθού) δεν της αφήνει την πολυτέλεια να είναι ούτε σνομπ ούτε αδιάφορη. Η νεολαία -είτε κάνει καταλήψεις είτε όχι, είτε αριστερίζει ιδεολογικώς είτε όχι- δεν είναι «πρόβλημα», έχει προβλήματα. Τα οποία σίγουρα δεν λύνονται ούτε με μειωτικούς χαρακτηρισμούς, ούτε με ξύλο, ούτε με κοροϊδίες και «λίφτινγκ», αλλά με το να έχει η ίδια λόγο και δράση.

Οι κινητοποιήσεις γίνονται, να σημειώσουμε, έξω από την καθοδήγηση των κομμάτων (εκτός αν πιστεύει κανείς πως η νεολαία του ΣΥΝ αποτελεί πλειοψηφικό ρεύμα στην νεολαία, ή ότι έχει τεράστιες μάζες που την ακολουθούν τυφλά). Αυτό αξίζει να το τονίσουμε γιατί στους κλαυθμυρισμούς για την "κατάντια των φοιτητών", επανέρχεται η ανοησία ότι "αυτά τα κάνουν τα κόμματα", κάτι που είναι δια γυμνού οφθαλμού ψευδές αν κοιτάξει κανείς την θέση των νεολαιών των τριών μεγαλύτερων κομμάτων στις Γενικές Συνελεύσεις των φοιτητικών συλλόγων (συμπεριλαμβάνω και τις τούμπες της ΠΑΣΠ για να μην μείνει έξω από δυνάμει αντιπολιτευτικές κινητοποιήσεις). Αντίθετα η μαζικότητα των συνελεύσεων (η οποία είναι πρωτοφανής και ανεπανάληπτη σε εθνικό επίπεδο από την εποχή των καταλήψεων του 1979) και η χρονική περίοδος στην οποία γίνονται (τέλη χρονιάς που συνήθως ήταν ασφαλής περίοδος για να περάσουν διάφορα με δεδομένες τις εξετάσεις και τις επερχόμενες διακοπές) δηλώνουν ότι υπάρχει μια οργή που δεν είναι εύκολο να την παρακάμψει κανείς ως "βολεμένη" ή με άλλα άστοχα που ακούγονται, με δεδομένο μάλιστα ότι μιλάμε για ένα εξόχως πειθαρχημένο φοιτητικό σώμα, πολύ πιο συνεπές στις πανεπιστημιακές του υποχρεώσεις από το ανάλογο πριν από 10, 20 ή 30 χρόνια. Η αριθμητική εξέλιξη των παρουσιών στις παραδόσεις, είναι ένας έμμεσος αλλά ενδεικτικός δείκτης, που μάλλον (με βάση προσωπικές περιγραφές, δεν έχω δει κάποια μελέτη ομολογώ) είναι ιλλιγγιωδώς μεγαλύτερη από την αντίστοιχη των δεκαετιών 70 και 80... Μιλάμε πάντως για μια νεολαία που από τα γεννοφάσκια της είναι "εντατικοποιημένη", πιθανόν, η πιο εντατικοποιημένη σε μικρές ηλικίες και μέχρι και το Λύκειο στην Ευρώπη. Και η εντατικοποίηση αυτή, είναι τυφλή, αδιέξοδη και καθόλου αποδοτική, μια και βασίζεται σε παραλλαγές, συνήθως, του ενδόξου συστήματος της παπαγαλίας και της απαξίωσης της χαράς της μάθησης, ξεκινώντας από το σπίτι και τις παράλογες προσδοκίες των γονέων και περνώντας από την ιδρυματοποίηση του παιχνιδιού και την φροντιστηριοποίηση της μέσης εκπαίδευσης. Φτάνοντας τα παιδιά στο πανεπιστήμιο, με σχετικά λίγες, ιδιαίτερες, εξαιρέσεις, θεωρούν ότι έχουν φτάσει στον σκοπό για τον οποίο προετοιμαζόταν από μωρά: και βλέπουν πως δεν πρόκειται να τους προσφέρει τίποτα από όσα ήλπιζαν, πως δεν ενδιαφέρονται (συνήθως πάλι) ιδιαίτερα για το αντικείμενο το οποίο σπουδάζουν και πως και μετά από αυτό και πάλι τρέξιμο υπάρχει. Για την ακρίβεια μόνο τρέξιμο.

Οι κινητοποιήσεις αυτές βέβαια, μόνο διακηρυκτικά και ως προς την ανησυχία που διατυπώνουν είναι "αριστερές". Με βάση την εκλογική επιρροή των παρατάξεων που υποστήριξαν τις καταλήψεις, είναι σαφές ότι οι περισσότεροι από τους ψηφίσαντες συμφωνούν κυρίως στο "δια ταύτα": υποστηρίζουν την πρόταση με τις δυναμικότερες κινητοποιήσεις. Τελεία. Η διαπραγμάτευση για το σκεπτικό που θα στηρίζει την κινητοποίηση (η απόφαση για δράση προηγείται, ως συνήθως, της συστηματικής της δικαιολόγησης) εξηγεί και το ελαφρώς σουποειδές, ανερμάτιστο και συχνά αντιδραστικό ορισμένων αποφάσεων καταλήψεων σε επιμέρους ζητήματα, και κάνει αδύνατο οι αποφάσεις αυτές να έχουν χαρακτήρα άλλον από αμυντικό: οι φοιτητές "υπερασπίζονται" λοιπόν το "σημερινό χάλι" κατά τους επικριτές τους, κάτι που είναι εν μέρει μόνο σωστό: απορρίπτουν ως ύποπτης σκοπιμότητας τις προτεινόμενες αλλαγές. Θα ήταν εξαιρετικά αισιόδοξο σημάδι αν οι φοιτητές μπορούσαν (είχαν καν την διάθεση) να αντιπαραθέσουν ένα άλλο όραμα για την παιδεία. Δεν το κάνουν και αυτό έχει σχέση με την εποχή, υποψιάζομαι και τον κυνισμό και τον αντιουτοπισμό της, περισσότερο από κάποιο "βόλεμα" στο "γνωστό κακό" της σημερινής πανεπιστημιακής πραγματικότητας.

Το μόνο κομμάτι των στόχων του ΦΚ που έχει σημαντικό ειδικό βάρος είναι εκτός νομοσχεδίου - αφορά τα λεγόμενα μη-κρατικά, μη-κερδοσκοπικά ΑΕΙ. Εδώ η αντίθεση, αν και ενστικτώδης είναι ουσιωδέστερα πολιτική: έχοντας σχέση με την Ελληνική πραγματικότητα, οι περισσότεροι φοιτητές γνωρίζουν ότι τα πανεπιστήμια αυτά θα αποτελέσουν εργαλείο ή εκτροπής της χρηματοδότησης για την παιδεία σε ιδιωτικές ("μη-κερδοσκοπικές") τσέπες, ή, στο πιο φιλόδοξο σενάριο, θα αποτελέσουν τον κορμό νέων μηχανισμών αναπαραγωγής ελίτ - βλ. και το Χιλιανό μοντέλο και τις πρόσφατες αξιοζήλευτες διαδηλώσεις των Χιλιανών μαθητών για τον εκδημοκρατισμό του... Σημειώστε την εξής παρατήρηση, από έναν Χιλιανό ειδικό σε θέματα εκπαίδευσης, σε σχετικό άρθρο του Christian Science Monitor:

Είχαμε ένα νεοφιλελεύθερο σύστημα τρόπου οργάνωσης της υγείας και της παιδείας, και μετά από 30 χρόνια με αυτό το μοντέλο βλέπουμε ότι η αγορά έχει παραγάγει διαφορές και όχι ισότητα

Περισσότερα για τα προτεινόμενα από τους φοιτητές όμως, στο τρίτο μέρος. Κάθε σχόλιο, συμφωνίας ή διαφωνίας, ιδιαίτερα από εμπλεκομένους στην υπόθεση φοιτητές (καταληψίες και μη), διδάσκοντες, και άλλα αντικοινωνικά στοιχεία, είναι εξαιρετικά ευπρόσδεκτο.