Η πραγματική υπόσχεση του Wikileaks

Οι εξαιρετικά σοφοί και πρακτικοί γραφειοκράτες… θα σηκώσουν τους ώμους και θα παρατηρήσουν, με τη σοβαροφανή καλή ανατροφή τους πως οι υπερασπιστές της Ελευθερίας του Τύπου χάνουν τον καιρό τους, μια και μια ήπια λογοκρισία είναι καλύτερη από μια σκληρή ελευθερία του τύπου. Τους απαντάμε όπως απάντησαν οι Σπαρτιάτες Σπερθίας και Βούλις στον Πέρση σατράπη Υδάρνη:
"Υδάρνη δεν έχεις ζυγίσει εξίσου και τις δύο πλευρές των συμβουλών που μας δίνεις. Έχεις δοκιμάσει την μία που προτείνεις, αλλά όχι την άλλη ... γνωρίζεις τι σημαίνει να είσαι δούλος, αλλά δεν έχεις γευτεί την ελευθερία, για να ξέρεις αν είναι γλυκιά. Διότι αν την είχες γευτεί θα μας συμβούλευες να πολεμήσουμε για αυτή, όχι απλά με δόρατα, αλλά και με τσεκούρια"

Karl Marx: Για την ελευθερία του Τύπου

1. Εκείνο που ίσως έχει μακροπρόθεσμα μεγαλύτερη σημασία και από το περιεχόμενο των όσων διαρρέουν από το Wikileaks, είναι η αποκάλυψη μέσα από την ανακλαστική αντίδρασή του, ενός διάχυτου πλην ισχυρότατου μηχανισμού διαδικτυακού ελέγχου διαθέσιμου σε κράτη και μεγάλους οργανισμούς. Ένα κύμα καθεστωτικών εμποδίων ορθώθηκε μπροστά στο Wikileaks από την αρχή της δημοσίευσης των διπλωματικών τηλεγραφημάτων: Από την Amazon, που έδιωξε το wikileaks από τους διακομιστές της, και την Paypal, που σταμάτησε τη μεταβίβαση δωρεών προς την οργάνωση, και από τις μαζικές ηλεκτρονικές επιθέσεις που δέχθηκε, πιθανά κρατικά καθοδηγούμενες, στο κλείσιμο των λογαριασμών του Wikileaks από Visa και Master Card, το πάγωμα των καταθέσεων της οργάνωσης σε ελβετική τράπεζα, και την εμπλοκή κατά σχεδόν κωμικό τρόπο των δικαστικών συστημάτων της Σουηδίας και της Βρετανίας, καθώς και της Ίντερπολ. Είναι πιθανότερο η καταδιωκτική μανία να εστίαζε λιγότερο στην προσπάθεια άμεσης φίμωσης των υπό διαρροή εγγράφων (που είχαν διαδοθεί στο διαδίκτυο κρυπτογραφημένα μέσω torrents, ούτως ή άλλως - και μάλλον κανείς δεν πίστευε πως θα μπορούσαν να μαζευτούν), και περισσότερο στο να πλήξει την οικονομική βάση και τις “επιχειρησιακές δυνατότητες” της οργάνωσης και να αποθαρρύνει επίδοξους μιμητές. Δεν ήταν δηλαδή πρωταρχικά προσπάθεια άμεσου κλεισίματος του Wikileaks, αλλά εκφοβισμού και περιορισμού μελλοντικών απωλειών.

2. Το επεισόδιο αυτό συμβαίνει την στιγμή που βασικές ελευθερίες στο διαδίκτυο όπως μέχρι τώρα το γνωρίζαμε αμφισβητούνται ή δέχονται επιθέσεις, καθώς οι προσπάθειες τιθάσευσης του Παγκόσμιου Ιστού σε απλό χώρο επιτηρούμενης εμπορευματικής διακίνησης, με πολιορκητικό κριό τα πνευματικά δικαιώματα, οξύνονται:

• Η διακρατική συμφωνία ACTA είναι στον δρόμο για το πέρασμά της σε ευρωπαϊκές οδηγίες μετά την προώθησή της από τις ΗΠΑ, "παγώνοντας" τη λειτουργία του διαδικτύου με μια πρωτοφανώς περιοριστική ερμηνεία των θεμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας παγκοσμίως, που απειλεί την ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα στο ιδιωτικό απόρρητο των πολιτών των χωρών που θα την υιοθετήσουν


• Η απόφαση της Google να λογοκρίνει αποτελέσματα αναζητήσεων που σχετίζονται με αρχεία torrent, προκειμένου να “πολεμήσει την πειρατεία”


• Η αμφίβολης νομιμότητας κατάσχεση domain names διαμοιρασμού αρχείων, από την κυβέρνηση των ΗΠΑ


• Τέλος βρίσκεται σε εξέλιξη και στις δύο όχθες του Ατλαντικού μια προσπάθεια επηρεασμού της βασικής “δημοκρατικής” αρχιτεκτονικής του Διαδικτύου, της “δικτυακής ουδετερότητας” για τη διευκόλυνση της εμπορευματικής διακίνησης , απειλή που επικρέμεται ήδη ιδίως σε ότι αφορά τις συνδέσεις μέσω κινητών συσκευών.

Ο περιορισμός του Διαδικτύου μοιάζει να είναι τμήμα της σκοτεινής αντιμεταρρύθμισης που εξελίσσεται σε όλα τα επίπεδα στη Δύση

3. Η ανθεκτικότητα του Wikileaks και η ευρεία και διάχυτη υποστήριξη που έχει κερδίσει είναι λόγος αισιοδοξίας. Δεν είναι απλά πως το όλο εγχείρημα απέδειξε πως μπορεί να επιβιώσει ακόμα και υπό τις ισχυρότερες απειλές και τις οξύτερες επιθέσεις: έχει δημιουργήσει γύρω του και ένα παγκόσμιο κίνημα που έδρασε σαν ασπίδα. Είναι εντυπωσιακή η ταχύτητα με την οποία κινητοποιήθηκε ολόκληρος ο Παγκόσμιος Ιστός για να διατηρήσει ενεργό και να παρακολουθεί τις αναγκαστικές μετακινήσεις του ιστοχώρου, αλλά και δημιουργήθηκαν αυθόρμητες εκστρατείες υποστήριξής του.

Ιδιάζουσας σημασίας είναι η κινητοποίηση της νεφελώδους συλλογικότητας από κομάντο του ιστού / “τρολ με άποψη”, που δρουν υπό το ψευδώνυμο Anonymous, μια ομάδα από υπέροχους και συχνά ταυτόχρονα ενοχλητικούς αυτόκλητους τιμωρούς του περιορισμού του λόγου (μεταξύ άλλων), που εκδικήθηκαν για την ταλαιπωρία του Wikileaks με επιθέσεις σε Amazon, Mastercard κ.λπ. Απέδειξαν ότι η αποκεντρωμένη φύση του διαδικτύου επιτρέπει τον ηλεκτρονικό ανταρτοπόλεμο, όπως η ζούγκλα και τα βουνά τον πραγματικό. Πρόκειται για μια πρώτη αψιμαχία σε έναν εν δυνάμει μόνιμο πόλεμο χαμηλής (ή και μη) έντασης. Η ανάμειξή τους στις πρόσφατες βορειοαφρικανικές εξεγέρσεις στο πλευρό των διαδηλωτών, ίσως να είναι ένα ακόμα σημάδι εξελισσόμενης πολιτικοποίησής τους.

4. Σε μια εποχή γενικευμένης κρατικής και εταιρικής επιτήρησης, αποτελεί κάποιου είδους παρηγορία πως υφίστανται έστω και συμβολικά τρόποι για την αναστροφή των κανόνων και την απόδοση στους πολίτες της δυνατότητας να κατασκοπεύουν εκείνοι τις κυβερνήσεις τους - και όχι, όπως συνηθίζεται, το αντίθετο...

5. Το Wikileaks αναπόφευκτα θα βγει δυναμωμένο από την περιπέτειά του αυτή. Έχει ηρωοποιηθεί από ευρύτατο φάσμα χρηστών του διαδικτύου, σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, έχει αξιοπιστία ως προς τις προθέσεις του, και έτσι θα προσελκύσει περισσότερους, μάλλον, υποψήφιους “διαρροείς”, αλλά και συνδρομητές κάθε είδους. Έχει αποκτήσει ήδη πανίσχυρους εχθρούς και θα αποκτήσει περισσότερους, καθώς ο Ασσάνζ έχει δηλώσει πως επόμενος στόχος αποκαλύψεων θα είναι μια μεγάλη αμερικανική τράπεζα. Ο Τζούλιαν Ασσάνζ, αν επιζήσει των “ατυχημάτων” που καραδοκούν και των νομικών του ταλαιπωριών, θα γίνει διαδικτυακός θρύλος και σύμβολο της ελευθερίας του λόγου, ή/και ένα ακόμα ναρκισσευόμενο ψώνιο παγκόσμιας φήμης. Αλλά το Wikileaks δεν είναι ο Ασσάνζ. Η οργάνωση θα επιβιώσει ανεξάρτητα από την τύχη του.

6. Η υπόθεση Wikileaks θα αλλάξει αναμφισβήτητα τον τρόπο που διακινείται η απόρρητη πληροφορία και θα αυξήσει την εγρήγορση των κρατικών και των εταιρικών επικοινωνιών. Οι δυσχέρειες που αυτό θα προκαλέσει στους διαδρόμους της εξουσίας, μπορεί να εκληφθούν και αυτές σαν μια ήσσων πηγή ικανοποίησης για το σύμπαν των πληβείων, των οποίων την δυσχέρεια οι εν λόγω διάδρομοι απεργάζονται τελευταία υπερωριακά.

7. Μέσα από όλη αυτή την αλυσίδα γεγονότων, το Wikileaks επινοεί μια νέα μορφή και διαδικασία "περίπου ερευνητικού ρεπορτάζ" για τον 21ο αιώνα. Η συνέργειά του με μεγάλες παγκόσμιες εφημερίδες, θα επαναληφθεί, θα παραλλαχθεί και θα κοπιαριστεί, σε όλο τον κόσμο. Θα εμπλέκει στη διάδοση και την επεξεργασία των διαρροών «απλούς» πολίτες: όλη την σφαίρα διαλόγου του διαδικτύου που αποδείχθηκε κρίσιμη στην υποστήριξη της τρέχουσας υπόθεσης

8. Η περιπέτεια του Wikileaks θα χρησιμεύσει επίσης και σαν πηγή διδαγμάτων για εναλλακτικές στρατηγικές διαδικτυακής επιβίωσης. Εγείρει την ανάγκη της ανάδειξης περισσότερων μηχανισμών εξασφάλισης της ελευθερίας του λόγου στο διαδίκτυο απέναντι σε κρατικές και εταιρικές πρακτικές που κάθε άλλο παρά ενδιαφέρονται για την υπεράσπισή του. Για κάποιου είδους “σκιώδη υποδομή” δημοκρατικής ασφαλείας που θα περιλαμβάνει π.χ. από μη-επιτηρούμενους και μη-εμπορευματικούς χώρους απομακρυσμένης αποθήκευσης και συστήματα P2P DNS, μέχρι εναλλακτικούς (γενικά μη-κερδοσκοπικούς) παρόχους διαφόρων υπηρεσιών, ή ακόμα και εναλλακτικά ασύρματα δίκτυα κ.λπ. Η ηλεκτρονική συσκότιση του Μουμπάρακ και η αντίδραση σε αυτή είναι πολλαπλά διδακτική.

9. Υποκείμενα που θα οικοδομήσουν την απαραίτητη άτυπη συμμαχία (σε παγκόσμιο επίπεδο) η οποία θα μπορεί να στηρίξει ποικιλοτρόπως ένα τέτοιο σχέδιο, υφίστανται και διατρέχουν ως ένα σημείο τις ιδεολογικές γραμμές. Ακαδημαϊκοί, κοινότητες και εταιρείες ΕΛ/ΛΑΚ ή συλλογικότητες ελεύθερης δημιουργίας, ορισμένες ΜΚΟ, αλλά και πολιτικά κόμματα (πεδίο δόξας λαμπρό για μια σοβαρή συνάντηση του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς με τα Πειρατικά κόμματα στην Ευρώπη π.χ.) και κινήσεις, ανεξάρτητα ΜΜΕ κοκ. Μεταξύ αυτών είναι απαραίτητο να υπάρξει μια σιωπηλή έστω συνεννόηση που θα επιτρέψει τη συμμετοχή τους σε ένα τέτοιο σχέδιο.

10. Έτσι το Wikileaks μπορεί και πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα που αναζητεί μιμητές σε όλα τα μέτωπα. Δεν είναι μια σταθερή οργάνωση: είναι μια ιδέα, μια ανοιχτή πρόταση, ένα πρότυπο. Προσφέρει πολύ περισσότερα από τον όγκο απόρρητου περιεχομένου που αποκαλύπτει, από άλλη μια μεριά, εγκλήματα και υποκρισία κυβερνήσεων: παρέχει την απόδειξη ότι μια τέτοια οργάνωση μπορεί να υπάρξει και να έχει αποτέλεσμα.

11. Δημοσιογράφοι και σχολιαστές έχουν ερμηνεύσει το Wikileaks κατά διάφορους τρόπους – το θέμα είναι όμως να το μιμηθούμε και να το υπερβούμε.



[Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Αυγή της 6/2/2011 και είναι γενικά βασισμένο σε κείμενο που δημοσιεύθηκε στο κοινοτικό πανευρωπαϊκό ιστολόγιο European Tribune]