Περί στατιστικής

Η υπόθεση της αναθεώρησης του ελλείμματος και της πολιτικής υποκίνησης των τελικών μεγεθών του, είναι εν δυνάμει ένα τεράστιο σκάνδαλο, ένα σημείο από όπου μπορεί κανείς να αρχίσει να μαζεύει το κουβάρι της υπαγωγής της Ελλάδας στο ΔΝΤ και στην τρόικα, πράγμα που μέσα στην κόλαση της συντονισμένης προσπάθειας εκτριτοκοσμισμού της χώρας, αποκτά πολιτικά επείγοντα χαρακτήρα. Είναι όμως καλό να πάρουμε τα πράγματα προσεκτικά και μεθοδικά, μια και οι κρίσιμοι αριθμοί δεν είναι εύκολα προσπελάσιμοι αλλά και οι ευρωπαϊκές πρακτικές δεν είναι εύκολα συγκρίσιμες.

Υπάρχει λοιπόν η καταγγελία της κ. Γεωργαντά η οποία δηλώνει πως το έλλειμμα του 2009 διογκώθηκε τεχνητά, ουσιαστικά με ευρωπαϊκή επίβλέψη και συμπαιγνία ΕΛΣΤΑΤ - Ελληνικής Κυβέρνησης, από το 12,4% (;) στο 15,4% για πολιτικούς λόγους, αφού επισημαίνει την στρεβλή λειτουργία της Στατιστικής Αρχής. Δεν είμαι σίγουρος για το σημείο εκκίνησης της παραποίησης κατά την Γεωργαντά, μια και μεταξύ του 12,4 και του 15,4% είχε ανακοινωθεί μια ενδιάμεση τιμή 13,6% τον Απρίλιο του 2010. Στη συνέχεια και άλλα μέλη της ΕΛΣΤΑΤ συνέχισαν με παρόμοιες καταγγελίες, ο κ. Σκορδάς π.χ. υπέβαλε και αναλυτικό υπόμνημα όπου μεταξύ άλλων λέει τα εξής:

Κατά την εν λόγω συνεδρίαση το θέμα που κυριάρχησε ήταν το αναθεωρημένο έλλειμμα του έτους 2009. Συγκεκριμένα, ο Πρόεδρος της Αρχής ενημέρωσε τότε τα Μέλη της Αρχής ότι στον υπολογισμό του προς αναθεώρηση ελλείμματος του έτους 2009 θα εντάσσονταν στοιχεία από Δημόσιες Επιχειρήσεις Κοινής Ωφελείας (ΔΕΚΟ) και από άλλους φορείς του ευρύτερου δημοσίου τομέα, χωρίς να παράσχει οποιαδήποτε εξήγηση ως προς την αιτιολογία αυτής της μεταβολής και ως προς την συνεπαγόμενη μεταβολή της μεθοδολογίας υπολογισμού του ελλείμματος, δεδομένου ότι μέχρι τότε ουδέποτε υπολογίζονταν τέτοια στοιχεία στη διαμόρφωση του ελλείματος. Σημειωτέον ότι σε καμμία χώρα της Ευρωζώνης (πλην Νορβηγίας) δεν χρησιμοποιείται τέτοια μεθοδολογία υπολογισμού του ελλείμματος, παρότι ο σχετικός Κανονισμός ΕSA – 95 δεν την αποκλείει. Εξάλλου, ακόμη και εάν προέκρινε η Αρχή τη χρησιμοποίηση αυτής της ιδιαίτερα αυστηρής μεθοδολογίας, θα απαιτείτο οπωσδήποτε και πάλι να έχουν προηγηθεί στατιστικές μελέτες επί των εν λόγω επιχειρήσεων και φορέων του ευρύτερου δημοσίου τομέα, οι οποίες είναι χρονοβόρες και οι οποίες δεν είχαν μέχρι τότε διεξαχθεί. Παρά ταύτα, ο Πρόεδρος της Αρχής ανακοίνωσε την ένταξη και αυτών των επιχειρήσεων και φορέων στον υπολογισμό του αναθεωρημένου ελλείματος έτους 2009, μη ζητώντας καν την έκδοση απόφασης της Αρχής επ’ αυτού, λόγω της έντονης διαφωνίας των Μελών της για αυτήν του την πρωτοβουλία. Εν τέλει το αναθεωρημένο έλλειμμα του έτους 2009 περιέλαβε και αυτά τα στοιχεία, με πρωτοβουλία του Προέδρου της Αρχής και χωρίς την έκδοση σχετικής απόφασης του συλλογικού οργάνου διοίκησης της Αρχής, όπως απαιτούσε ο Νόμος

Αν καταλαβαίνω πάντως καλά η καταγγελία και των δύο αφορά την ένταξη των ΔΕΚΟ στο έλλειμμα, και την αύξηση του ελλείμματος από το 13,6% στο 15,4% ΑΕΠ. Η Eurostat όμως δίνει τα σχετικά μεγέθη των διορθώσεων αυτών σε δελτίο τύπου τον Νοέμβριο του 2010, και εκτιμά ότι η συνεισφορά των (επιπλέον;) ΔΕΚΟ στην αύξηση του ελλείμματος είναι 0,75% του ΑΕΠ μόνο. Τα υπόλοιπα προέρχονται από την αναθεώρηση του ΑΕΠ του 2009 προς τα κάτω, κάποιες αλλαγές στον υπολογισμό των οφειλών στα ταμεία και άλλες μικρότερες αλλαγές... Υπάρχει εδώ ένα κενό λοιπόν. εκτός και αν δεν έχω καταλάβει καλά... 

Όμως η όλη συζήτηση δεν ξεκινά το φθινόπωρο του 2010...

Το θέμα είχε πάρει δημοσιότητα τον Ιούνιο μια και η Eurostat είχε προαναγγείλει την συμπερίληψη των ΔΕΚΟ στο έλλειμμα του 2010, πριν την ανακοινώσει η ΕΛΣΤΑΤ για το 2009 και ο κατάλογος των όσων συμπεριλαμβάνονται διευρύνθηκε μέχρι τον Νοέμβρη του 2010 όπως δημόσια ανακοίνωνε η Eurostat.


Είναι αδύνατον χωρίς να έχει πρόσβαση στα στοιχεία που ελήφθησαν υπόψη, να αξιολογήσει κανείς (πολλώ δε μάλλον μη-ειδικός) το ορθό ή μη της συμπερίληψης, ιδίως μάλιστα που δεν είναι προφανές του πού θα πρέπει να ανατρέξει κανείς για να δει αν συμπεριλαμβάνονται ανάλογες (και άντε να ψάξεις τι σημαίνει ανάλογες) ΔΕΚΟ σε άλλες χώρες της ΕΕ.

Υπάρχει πάντως μια ερώτηση του Ν.Χουντή στο Ευρωκοινοβούλιο τον περασμένο Δεκέμβρη, όπου ζητάει να μάθει αν είναι ορθό να συμπεριλαμβάνονται τα ελλείμματα των δημοσίων συγκοινωνιών στο δημόσιο έλλειμμα. Δεν έχω βρει το πρωτότυπο, μόνο το Δελτίο Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ, από το σάιτ του ευρωκοινοβουλίου.
Από το ΔΤ προκύπτει πως α. δεν είχε εφαρμοστεί ο σχετικός κανόνας συχνά στην ΕΕ. και β. είχε εφαρμοστεί λιγότερο ακόμα συχνά σε ΔΕΚΟ Μεσων Μεταφοράς.

Εδώ πάντως είναι το τελευταίο εγχειρίδιο εφαρμογής του επίμαχου κανονισμού ESA-95 διάθεση να υπάρχει να διαβάζει κανείς...

Οι καταγγελίες όμως για το φούσκωμα του ελλείμματος δεν αφορούν μόνο κάποιες συμπεριληφθείσες ΔΕΚΟ και δεν αφορούν μόνο το 15,4%. Αφορούν, με βάση τα όσα έλεγε ο πρώην επικεφαλής της ΕΣΥ Κοντοπυράκης και ο Γ.Παπαθανασίου, και μεταφορές εσόδων στο 2010, και καταργήσεις φόρων και παρόμοιες μεθοδεύσεις γενικά για να φτάσουμε στο 12,4%. Προσωπικά καμία αμφιβολία δεν έχω για το αληθές της δήλωσης του Κοντοπυράκη πως ο Παπακωνσταντίνου αυθαίρετα αποφάσισε ήδη το φθινόπωρο του 2009 το έλλειμμα που θα έπρεπε να ανακοινώσει. Και πρέπει επίσης να πω πως πέρα από την αυτοάμυνα και την κομματική απολογητική, πολλά από τα οποία αναφέρει ο Παπαθανασίου στο πόνημά του "Με την γλώσσα των αριθμών, η αλήθεια για την οικονομία" μοιάζουν εύλογα και πιστευτά και πάντως αξίζει να ξαναδιαβαστούν υπό το φως των εξελίξεων αυτών.

Υπάρχει δηλαδή μια προσπάθεια από τον Οκτώβριο του 2009 και μετά, με διαφορετικούς τρόπους να εμφανιστεί το έλλειμμα όσο πιο διογκωμένο γίνεται. Στην προσπαθεια αυτή πρωταγωνιστεί η Ελληνική κυβέρνηση και έχει την αρωγή της ΕΕ. Οι καταγγελίες των μελών του ΔΣ της ΕΛΣΤΑΤ, συνεχίζουν εκείνες των Κοντοπυράκη / Παπαθανασίου και είναι συμβατές κατά κάποιο τρόπο με παράλληλες διαρροές για την απόφαση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ να εμπλέξει το ΔΝΤ... και άλλες περίεργες συμπεριφορές. Σημειώνω επίσης ότι η κυβερνητική επιφοίτηση περί του τελικού μεγέθους του ελλείμματος ήταν κάπως απότομη: στις 8 Οκτωβρίου του 2009 ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας βγαίνει από συνάντηση με τον Παπανδρέου, τον Παπακωνσταντίνου κ.α. και ανακοινώνει πως ευελπιστεί πως το έλλειμμα για την χρονιά δεν θα ξεπεράσει το 10%, αλλά την επομένη, στις 9/10/09, βγαίνει από την συνάντηση με τον ίδιο κ.Παπακωνσταντίνου και ανακοινώνει αίφνης πως το έλλειμμα μπορεί να φτάσει και το 12%. Πρόκειται περί έντονου μαγειρέματος προφανώς και αυτά συμβαίνουν την ίδια περίοδο των "περίεργων συμπεριφορών" με τους σορτάκηδες της ΤτΕ...

Μέσα σε όλο αυτό το πακέτο των στοιχείων βέβαια αυτό που θα πρέπει να τονιστεί είναι το εξής: το δημοσιονομικό έλλειμμα δεν είναι σαν το οικογενειακό. Δεν είναι το πόσα μας λείπουν, δεν υπολογίζεται μόνο δια απλών προσθαφαιρέσεων. Σε μια τόσο σύνθετη και πολύπλευρη οντότητα όπως είναι ένα κράτος, υπάρχουν χιλιάδες τρόποι να επηρεαστεί ο τελικός "επίσημος" αριθμός του χρέους ή του ελλείμματος. Μικρές διαφορές στις παραδοχές, μια αλλαγή στη δειγματοληψία, ή στην επιλογή παραμέτρων έχουν σημαντικά αποτελέσματα. Το έλλειμμα δηλαδή δεν είναι κάτι όπως η ταχύτητα ενός αυτοκινήτου, ή το πόσα λεφτά έχω στο πορτοφόλι. Είναι μια πολιτικά διαμεσολαβημένη ποσότητα, η οποία επιδέχεται μεγάλες παρεκκλίσεις στον προσδιορισμό της (κάτι που άλλωστε προσδίδει την επιθετικό προσδιορισμό "δημιουργική", στην λογιστική πολλών κρατών). Δεν λέω πως πρόκειται για απείρως ελαστικό νούμερο αλλά πως υπάρχει ένα φάσμα θεμιτών τιμών, το οποίο εύκολα γίνεται τελατίνι κυρίως ως πρόγνωση (βλ. την σχετική αναφορά του Παπαθανασίου πάνω) αλλά και σαν τελική τιμή. Θεωρώ απίθανο η τιμή στην οποία κατέληξε η Eurostat να μην ανήκει στο θεμιτό φάσμα, και θεωρώ επίσης απίθανο να μην ήταν κοντά στο μέγιστο. Μοιάζει σαν από την αρχή η κυβέρνηση είχε σαν στόχο την προώθηση σκληρών νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων μέσα από μια πολιτική σοκ. Μοιάζει επίσης πως εσκεμμένα έκανε τα κακά δεδομένα του 2009 να φαίνονται χειρότερα με πολιτικές, πράξεις και παραλείψεις και για να δικαιολογήσει την μη-τήρηση των υποσχέσεών της και για να προωθήσει μέτρα-σοκ. Όμως στην συγκεκριμένη συγκυρία, η κυβέρνηση πιάστηκε στα ισχυρότατα παγκόσμια ρεύματα της χρηματοοικονομικής θύελλας που προκάλεσε το κραχ του 2008, και σε κερδοσκοπικά παιχνίδια και νομισματικούς πολέμους σε συνδυασμό με την στενομυαλιά των ηγεσιών της ΕΕ και την παγκόσμια πολιτική επιλογή να χρεωθούν οι εργαζόμενοι με το κόστος ξελασπώματος των τραπεζών, με αποτέλεσμα να χάσει κάθε έλεγχο.

Κι εδώ είμαστε...

Συμπλήρωση: Από τις Ρήσεις τις Αυγής, ο Γ.Στουρνάρας περί αντικειμενικότητας των στατιστικών εκτιμήσεων στην ΕΕ:

Ενδεικτική ήταν η τοποθέτηση του Γ. Στουρνάρα, καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και γενικού διευθυντή του ΙΟΒΕ, στη Βουλή, στο πλαίσιο της ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Έρευνας και Τεχνολογίας, τον Δεκέμβριο του 2010 (τότε που "επαναϋπολογιζόταν" το χρέος δηλαδή...). Ο κ. Στουρνάρας ανέτρεξε στις διαπραγματεύσεις που έκανε για την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ και τα λόγια του μνημόνευσε χθες ο βουλευτής της Ν.Δ. Γιάννης Τραγάκης. Ο Στουρνάρας είχε πει λοιπόν: "Η κάθε χώρα χρησιμοποιεί το σύστημα εθνικών λογαριασμών και τις γκρίζες ζώνες προς όφελός της. Δεν ωφελεί, εδώ, να πας να κάνεις το καλό παιδί, γιατί, όταν οι άλλοι μετακινούν τα goal post, εσύ θα φας γκολ! Δεν έχω καταλάβει. Έκανα το ερώτημα εάν το BBC και η France Telecom είναι στη Γενική Κυβέρνηση και δεν έχω πάρει απάντηση. Νομίζω ότι δεν ήταν πολύ σοφό αυτό που έγινε, όπως έγινε. Πράγματι, πολλοί οργανισμοί εκτός Γενικής Κυβέρνησης είναι στην Ευρωζώνη. Θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα: όταν πήγα στη Νομισματική Επιτροπή το 1994, στην αρχή λόγω σεμνότητας δεν μίλησα, είδα όμως ότι οι μεγάλες χώρες έκαναν ό,τι ήθελαν. Για παράδειγμα, όταν η Γερμανία, λόγω ενοποίησης, είδε να έχει κόστος, με την ίδια λογική που μας ανάγκασαν τώρα να βάλουμε μέσα την ΕΡΤ στη Γενική Κυβέρνηση, έβγαλε τα νοσοκομεία της, το ΙΚΑ. Η Γαλλία πέρασε το κόστος του ασφαλιστικού συστήματος στη France Telecom, δηλαδή σε μια επιχείρηση εκτός Γενικής Κυβέρνησης. Πήγα λοιπόν, ένα πρωί, το 1996, και τους είπα: 'Κύριοι, ισχύει η αρχή της ίσης μεταχείρισης;' και μου απάντησαν 'of course'. Τι άλλο μπορούσαν να πουν;".

Πάλι από την σημερινή Αυγή ο Χ.Κουτσούκος εξηγεί τα περί "μαγειρεμάτων":

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τον υπολογισμό των δημοσιονομικών ελλειμμάτων χρησιμοποιείται το λεγόμενο Ευρωπαϊκό Σύστημα Λογαριασμών (ESA95), προκειμένου οι λογιστικοί κανόνες να είναι κοινοί για όλες τις χώρες-μέλη. Το Σύστημα αυτό εφαρμόζεται εδώ και μια δεκαετία. Όμως, ενώ επί δέκα χρόνια τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ δεν υπολογίζονταν ποτέ στο έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης, η Eurostat «ανακάλυψε» όψιμα, το 2010, ότι δεν εφαρμόζουμε κατά γράμμα μία από τις διατάξεις του ESA95 και ειδικότερα τον αυθαίρετο κανόνα του 50% -ο κανόνας αυτός ορίζει ότι μια επιχείρηση δεν εντάσσεται στη Γενική Κυβέρνηση εφόσον τα έσοδα από πωλήσεις του αγαθού ή της υπηρεσίας που προσφέρει καλύπτουν τουλάχιστον το 50% των λειτουργικών της δαπανών- και γι' αυτό, προκειμένου να προσδιορίσει το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης του 2009 και του 2010 πρόσθεσε στο ήδη υπάρχον έλλειμμα και τα ελλείμματα των “ζημιογόνων» δημοσίων επιχειρήσεων, αφήνοντας απ’ έξω τις κερδοφόρες! Και μάλιστα το έπραξε αυτό χωρίς προηγουμένως να πραγματοποιηθεί σε βάθος έρευνα των στατιστικών στοιχείων των «ζημιογόνων» ΔΕΚΟ και χωρίς να ληφθεί υπόψη πλήθος άλλων πολύπλοκων κριτηρίων, όπως άλλωστε ορίζει και η ίδια η Eurostat. Αυτή η παραβίαση των κανόνων της ίδιας της Eurostat και η απαράδεκτη αλλαγή της μεθοδολογίας -διότι περί αυτού πρόκειται- «φούσκωσε» τα δημοσιονομικά ελλείμματα του 2009 και του 2010, δίνοντας το αναγκαίο άλλοθι στην κυβέρνηση Παπανδρέου για τη λήψη των βάρβαρων μέτρων σε βάρος του ελληνικού λαού και το ξεπούλημα των δημόσιων επιχειρήσεων! Εδώ να σημειωθεί ότι ο απαράδεκτος και τελείως αυθαίρετος κανόνας του 50% (γιατί, αλήθεια, να μην είναι 30% ή 40% ή 80%;) δεν εφαρμόζεται από πολλές -αν όχι από όλες τις υπόλοιπες- ευρωπαϊκές χώρες. Οπότε η εφαρμογή του από την ελληνική κυβέρνηση ήταν και είναι θέμα κορυφαίας πολιτικής επιλογής.

Ενημέρωση: Δημιουργική λογιστική αλά Γερμανικά, πολύ μεγαλύτερη από οτιδήποτε έχουν σκαρώσει οι Έλληνες ομόλογοί τους...