Homo neanderthalensis

Το 1958, ο μετέπειτα θρύλος της επιστημονικής φαντασίας,  Isaac Asimov, δημοσίευσε ένα διήγημα που θα ονομαζόταν τελικά «Το άσχημο παιδάκι» ("The Ugly Little Boy"). Αφορούσε την υποθετική ιστορία ενός μικρού παιδιού Νεάντερταλ, το οποίο μεταφέρεται με χρονομηχανή στο παρόν (το μέλλον για τους αναγνώστες) για να μελετηθεί από επιστήμονες. Το παιδί το ανατρέφει μια παιδιατρική νοσοκόμος η οποία από ένα σημείο και πέρα δένεται μαζί του, τον ονομάζει Τίμμυ, αντιλαμβάνεται πως δεν υστερεί σε τίποτα από τα παιδιά Homo Sapiens και, όταν η μελέτη τελειώνει μετά από κάποια χρόνια, αρνείται να το αφήσει να πάει πίσω στην εποχή του (η οποία θα του είναι πλέον θανάσιμα ξένη) και, αποτυγχάνοντας να δραπετεύσει μαζί του, επιστρέφει, στην κλιμάκωση του διηγήματος, μαζί του στο απώτερο παρελθόν για να το προστατεύει.

Στις αρχές του προηγούμενου έτους, ο Τίμμυ έκανε ίσως το πρώτο βήμα για την μετάβαση από την μυθοπλασία στην πραγματικότητα: Αν και χρονομηχανές δεν έχουν επινοηθεί και είναι αμφίβολο αν θα επινοηθούν ποτέ, η επανεμφάνιση των Νεάντερταλ στην Γη μετά από 25.000 περίπου χρόνια θα διαμεσολαβηθεί από την γενετική.  Μετά από 5 χρόνια επίμονης εξαγωγής DNA από θραύσματα οστών Νεάντερταλ, μια ομάδα επιστημόνων από πολλές χώρες υπό την καθοδήγηση ερευνητών του Γερμανικού ινστιτούτου Μαξ Πλανκ, ανακοίνωσε πως κατόρθωσε να προσδιορίσει την αλληλουχία «ζευγών βάσεων» του DNA ενός Νεάντερταλ. Η καταγραφή είναι σε πρώτο στάδιο και καλύπτει περί το 63% των ζευγών, ενώ ο πλήρης προσδιορισμός της αλληλουχίας των νουκλεοτιδίων αναμένεται σε δύο χρόνια περίπου.
Ο προσδιορισμός αυτός θα βοηθήσει στην επίλυση πολλών αναπάντητων ερωτημάτων σχετικά με το εξάδελφό μας είδος που συνυπήρξε με τον άνθρωπο για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Αλλά ένας θα ήταν ο τρόπος μιας πραγματικά πλήρους μελέτης των Νεάντερταλ - και ήδη έχει τεθεί στο τραπέζι το σχετικό ερώτημα: Θα ήταν εφικτή και ηθικά σωστή η αναπαραγωγή ενός ατόμου Νεάντερταλ;
Και στα δύο αυτά ερωτήματα οι γνώμες διχάζονται:  Ο επικεφαλής της ομάδας του ινστιτούτου Max Plank, δρ. Svante Pääbo, το θεωρεί αδύνατον, αλλά άλλοι επιστήμονες θεωρούν κάτι τέτοιο άμεσα εφικτό, με κόστος περί τα 30 εκατομμύρια δολάρια. Το ηθικό κομμάτι είναι ίσως το πιο δύσκολο: θα ήταν θεμιτή η δημιουργία μεμονωμένων, πιθανότατα νοήμονων όντων απλά και μόνο για να μελετηθούν;  Δεν θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η απόλυτη αποξένωση που ένα τέτοιο ον θα ένοιωθε μέσα σε έναν κόσμο όπου θα προοριζόταν για πειραματόζωο και μόνο;  Και τι γίνεται αν είναι μεν σχετικά νοήμονα όντα, αλλά δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τον ανθρώπινο πολιτισμό; Τα μεταχειρίζεσαι σαν ζώα, ή σαν ευφυή άτομα;
Πέραν από τα προφανή αυτά ερωτήματα τίθεται και ένα ακόμα: αν, όπως είναι πιθανόν, οι Νεάντερταλ ήταν νοήμονα όντα, πόσο τυπικά «Νεάντερταλ» θα ήταν ένα άτομο  μεγαλωμένο μέσα σε μια κοινωνία Homo Sapiens; Πέρα από τα γενετικά του χαρακτηριστικά, η «εμπειρία του να είναι κανείς Νεάτερνταλ», ακόμα και η ικανότητά μάθησης πόσο θα μπορούσε να επηρεάζεται από ένα «ξένο», «sapiens περιβάλλον»;
Με δεδομένες τις σοβαρότατες επιφυλάξεις για το εύλογο ενός τέτοιου εγχειρήματος, είναι σαφές πως καθώς θα φθηναίνει η διαδικασία «παραγωγής» Νεάντερταλ (αν αποδειχθεί βεβαίως τελικά εφικτή), τόσο πιθανότερο είναι να γίνει από κάποιους πραγματικότητα.  Το Jurassic Park είναι ήδη εδώ, και ο μικρός Τίμμυ ίσως πάρει σάρκα και οστά μέσα στα επόμενα χρόνια.
Μόνο που δεν θα υπάρχει καμία, οδός και κανένα νόημα επιστροφής…