Αϊτή: το χρέος

Haïti, mon pays,
wounded mother I'll never see.
Ma famille set me free.
Throw my ashes into the sea.
Mes cousins jamais nés
hantent les nuits de Duvalier.
Rien n'arrete nos esprits.
Guns can't kill what soldiers can't see.

Arcade Fire: Haiti

Ο Τρίτος Κόσμος δεν είναι μια στατική περιγραφή μιας χώρας: είναι η περιγραφή μιας κοινωνικής και οικονομικής ιστορικής διαδικασίας. Η Αϊτή δεν «γεννήθηκε» φτωχή: ήταν για ένα αιώνα η επικερδέστερη Ευρωπαϊκή αποικία στον κόσμο. Μια κερδοφορία που είχε επιτευχθεί μέσω φυσικά της δουλείας, και προηγουμένως της γενοκτονίας των ιθαγενών της κατοίκων. Ο σεισμός που έπληξε την Αϊτή ήρθε και κάθησε πάνω σε μια ιστορία – και μόνο μέσω της πορείας αυτής είναι δυνατόν να γίνει κατανοητή η καταστροφικότητά του. Ακολουθούν χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από την ιστορία αυτή:
Η Αϊτή υπήρξε το θέατρο της μόνης επιτυχημένης εξέγερσης σκλάβων στην ιστορία. Το 1794 η επιτυχία της Αϊτινής επανάστασης και η συγκυρία, οδήγησαν την (επαναστατική) Γαλλική εθνοσυνέλευση στην κατάργηση της δουλείας σε όλες τις Γαλλικές κτήσεις και την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Αϊτής. Και οι δύο αυτές εξελίξεις αναστράφηκαν: ο Ναπολέων επανέφερε την δουλεία στις Γαλλικές κτήσεις (αν και δεν μπορούσε να κάνει κάτι για την Αϊτή και την Γουαδελούπη όπου συνάντησε σθεναρότατη αντίσταση και αποδέχθηκε το τετελεσμένο) και το 1824 ο Κάρολος της Γαλλίας επανήλθε σαν κοινός εκβιαστής και ζητούσε από τους πάμπτωχους Αϊτινούς να πληρώσουν «αποζημίωση» 150 εκατομμυρίων φράγκων (που έγιναν 90 μετά από διαπραγματεύσεις), για τις απώλειες των Γάλλων δουλοκτητών σε σκλάβους και φυτείες – ή να αντιμετωπίσουν ένα γενικό αποκλεισμό από όλες τις ναυτικές δυνάμεις της εποχής, δηλαδή την βεβαιότητα του λιμού. Το ποσό αυτό ήταν ιλιγγιώδες, ίσο περίπου με το εθνικό εισόδημα της Γαλλίας την εποχή εκείνη (σήμερα θα ισοδυναμούσε με 22 δισεκατομμύρια δολάρια, τότε ήταν περισσότερο από το ΑΕΠ της Γαλλίας!) και η Αϊτή αναγκάστηκε να το δεχτεί. Και το πλήρωνε. Μέχρι το 1947. Ένα απίστευτο βάρος για μια χώρα του τρίτου κόσμου, αλυσίδα στο πόδι και χειροπέδες.
Η συνέχεια περιλάμβανε περαιτέρω γεωπολιτικούς γκανγκστερισμούς: ο «ειρηνιστής» Πρόεδρος Ουίλσον εισέβαλε στην Αϊτή για να διαφυλάξει τα Αμερικανικά συμφέροντα και να αποκρούσει στην «Γερμανική επιρροή», αλλά και να αποτρέψει την πιθανότητα αποκήρυξης των χρεών της χώρας. Έτσι η Αϊτή έμεινε υπό Αμερικανική κατοχή από το 1915 μέχρι το 1934, ενώ παρενέβαινε στην οικονομική διαχείριση της χώρας μέχρι το 1947. Στην συνέχεια ένα σύντομο διάστημα αστάθειας υπό την υψηλή εποπτεία των ΗΠΑ διαδέχθηκε μια από τις κλεπτοκρατικότερες οικογενειακές δικτατορίες στην σύγχρονη παγκόσμια ιστορία, η αιματηρή και καταστροφική δικατατορία των Ντυβαλιέ, πατέρα και υιού, προστατευομένων της CIA. Όταν ανατράπηκε από μια λαϊκή εξέγερση, ο Ζαν Κλωντ Ντυβαλιέ (ο γιος), λέγεται πως απέδρασε από την χώρα έχοντας εκπατρίσει 500 - 900 εκατομμύρια δολάρια από την χώρα, ποσό μεγαλύτερο ίσως από το εξωτερικό χρέος που είχε η  Αϊτής όταν ανέλαβε ο Φρανσουά Ντυβαλιέ (ο πατέρας, γνωστός και ως Παπά Ντοκ) – πέρα από τα όσα είχαν καταναλώσει στην τριακονταετία οικογενειακώς... Τα χρήματα αυτά αποτελούν σήμερα τμήμα του εξωτερικού χρέους της Αϊτής. Η Αϊτή διεκδικέι μέρος τους με κάποια μικρή επιτυχία. Ο γενναιόδωρος Ζαν Κλωντ, πρόσφερε 6 εκατομμύρια Ευρώ, από την βίλα του στο Παρίσι για τα θύματα του σεισμού.
Ο πρώην πρόεδρος Ζαν Μπερτράντ Αριστίντ, παρά τις ταλαντεύσεις και τα παραστρατήματά του, υπήρξε ο μόνος πρόεδρος που έδειξε ενδιαφέρον και βελτίωσε την πρόσβαση της πλειονότητας του πληθυσμού στην περίθαλψη, στην δικαιοσύνη και στην παιδεία, φρόντισε για την επάρκεια και την πρόσβαση σε τρόφιμα, ανδιένειμε την γη και έπραξε διάφορα άλλα αντιαναπτυξιακά. Για αυτό τον λόγο άλλωστε ανετράπη δύο φορές μέσα σε δέκα χρόνια, την τελευταία φορά το 2004, όταν και τον απήγαγαν και τον ξαπόστειλαν στην Νότιο Αφρική και απαγόρευσαν δια νόμου το κόμμα του, παρότι ήταν το μεγαλύτερο κόμμα της χώρας. Η απαγόρευση συνεχίζεται με τις ευλογίες της κυβέρνησης Ομπάμα.
Πάνω σε όλα αυτά και στην συνεχή εχθρότητα της υπερδύναμης απέναντι σε οποιονδήποτε δήλωνε πως επιθυμούσε καν να στρέψει πόρους μακριά από τα κέρδη των τραπεζών, για την ανάπτυξη της χώρας δημιουργήθηκε το κέλυφος μιας χώρας που τσάκισε ο σεισμός. Η υπανάπτυξη δεν είναι αποτέλσμα της οκνηρίας ή της μαλθακότητας των κατοίκων της χώρας, αλλά ιστορικών επιλογών, όχι κυρίως των ιδίων αλλά της Δύσης.
Σήμερα λοιπόν, βασική προϋπόθεση οιασδήποτε ανοικοδόμησης στην χώρα είναι η απαλοιφή του χρέους της ως μη-νόμιμου. Ήδη υπάρχουν  κινήσεις και συλλογή υπογραφών για ακριβώς αυτόν τον λόγο, αλλά και ακόμα παραπέρα και μια ανάλογη διακήρυξη για την επιστροφή από την Γαλλία του χρέους της εξαγοράς της ελευθερίας της Αϊτής (των "λύτρων" ενός χυδαίου εκβιασμού), της αποκατάστασης μιας ιστορικής αδικιάς. Είναι βέβαιο ότι η κατάργηση του χρέους, η αποκατάσταση της δημοκρατίας, αλλά και η υποδοχή και η νομιμοποίηση των χιλιάδων προσφύγων από την Αϊτή που θέλουν να πάνε σε συγγενείς τους στις ΗΠΑ κυρίως, και στην Γαλλία, ή που ήδη βρίσκονται εκεί, είναι μέτρα πυ μάλλον θα αποδειχθούν πολλάκις αποτελεσματικότερα της αποστολής πεζοναυτών στο αεροδρόμιο του Πορτ-ο-Πρένς...




Arcade Fire, Haiti