Βραζιλίας εγκώμιον / παραλήρημα

Με το πρώτο ματς της Βραζιλίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο επί θύραις, γράφω βιαστικά πριν να δούμε περί τίνος πρόκειται αυτή η ομάδα, για να εξηγήσω τους λόγους που η υποστήριξη στην Σελεσάο είναι υπαρξιακή επιλογή και η μη-εκτίμηση του Βραζιλιάνικου Τρόπου Ποδοσφαίρου είναι ένδειξη λανθάνουσας κοινωνιοπάθειας, σημείο της αλλοτρίωσης των πολιτών, εδώ στον ύστερο καπιταλισμό, από την φυσική χαρά του παιχνιδιού.

Ο Λεονάρντο μας προσφέρει το κλειδί, σε αυτό το άρθρο για το φαινόμενο Βραζιλία από το BBC:

"Η ιδέα του συστήματος και της συλλογικότητας είναι διαφορετική - το σύστημα έχει μεγαλύτερη σημασία στην Ευρώπη από ό,τι στην Βραζιλία."

και προηγουμένως σημειώνεται σχετικά με το πώς μαθαίνουν τα Βραζιλιανάκια μπάλλα ότι:

Δεν υπάρχουν πρωταθλήματα ή ανταγωνιστικά ματς για τα μικρά παιδιά - μια τέτοια ιδέα θεωρείται πως θα εμποδίσει πιθανά τα δημιουργικά ένστικτα του παίκτη.

"Τα παιδιά παίζουν πολύ, αλλά πάντα πολύ ελεύθερα", έει ο Λεονάρντο

"Δεν λέμε σε οκτάχρονο πως πρέπει να παίξεις δεξί μπακ".

Ο Παρρέιρα συμφωνεί: "Δεν τους βάζουμε σε κλουβί να τους πούμε πως πρέπει να γίνεις έτσι. Τους δίνουμε αρκετή ελευθερία μέχρι να είναι έτοιμα για το κοουτσάρισμα"...

Η ελευθερία αυτή, η λατρεία της δημιουργικότητας και της φαντασίας είναι το κλειδί όχι μόνο για την επιτυχία της ποδοσφαιρικής Βραζιλίας, αλλά και για την κατανόηση του γιατί είναι τόσο δημοφιλής παγκοσμίως. Έχεις την αίσθηση πως οι ακριβοπληρωμένοι, πλέον, παίκτες της Βραζιλίας, παίζουν στην Εθνική τους ομάδα για να κάνουν το χαβαλέ τους, για να εντυπωσιάσουν και για να δείξουν το πόσο καλύτερη μπάλλα ξέρουν από όλους τους υπόλοιπους, απελευθερωμένοι από τον ζουρλομανδύα της Ευρωπαϊκής οργανωτικότητας. Η χαρά του παιχνιδιού είναι έκδηλη στους μουντιαλικούς αγώνες της Βραζιλίας: είναι μια χαρά που δεν μπορεί παρά να παρασύρει κάθε άνθρωπο που δεν τον έχει σκληρύνει ο ωφελιμισμός ως ιδεολογική αρχή, η προτεραιότητα του αποτελέσματος απέναντι στο θέαμα, η λατρεία του αυστηρού συστήματος αντί της τεχνικής κατάρτισης και η καταδίκη του ζογλερικού απέναντι στο μετρημένο. Η Βραζιλία με το παιχνίδι της αντιπροσωπεύει την χαρά της ζωής, την επικράτηση της φαντασίας πάνω στην πειθαρχία - οι μικρές εκλάμψεις ποδοσφαιρικής ιδιοφυΐας που περιμένουν όλοι, σε όλο τον κόσμο για να γουστάρουν, αγαπητοί μου ακροατές, για να κάνουν τα "ωωωωω" και τα "τι κάνει ο παίκτης", μονολογώντας στις κερκίδες οι τυχεροί και στις τηλεοράσεις τους οι υπόλοιποι, είναι πραγματωμένη ποίηση, απελευθερωτικές χειρονομίες (ποδονομίες;) που σε κάνουν ρε παιδί μου να χαίρεσαι, με τον ίδιο τρόπο (με τον ίδιο ακριβώς) που χαίρεται κανείς τα σόλα του Κολτρέιν ή του Γεωργίου Μάγγα, τις μαθηματικές ενοράσεις του Ραμάνατζαν, τα σκετς των Μόντι Πάιθον.

Η ιδεατή Βραζιλία (που εμφανίζεται σε μεμονωμένες φάσεις, πεντάλεπτα και δεκάλεπτα) ως ποδοσφαιρική ομάδα, ως ποδοσφαιρική φιλοσοφία, υποδεικνύει πως η απελευθέρωση της φαντασίας ως δημιουργικής δύναμης όχι μόνο είναι εφικτή, αλλά πως είναι συχνά υπέρτερη από την άνωθεν επιβαλλόμενη, ιεραρχική συστηματικότητα και από πλευράς αποτελέσματος: η συλλογικότητα στην Βραζιλιάνικη ομάδα επινοείται εξαρχής και αναδύεται από τα κάτω, από τον κάθε μπαλαδόρο, σε κάθε παιχνίδι και σε κάθε φάση. Το επαναστατικό πρόταγμα της μετατροπής της εργασίας σε παιχνίδι διαφημίζεται από την εθνική Βραζιλίας ως κάτι το χειροπιαστό: επαγγελματίες που ξαναγίνονται ερασιτέχνες στον τρόπο που παίζουν και προσφέρουν έτσι απόλαυση και θέαμα πολύ υπέρτερο από το θέαμα που προσφέρουν οι πειθαρχημένες Ευρωπαϊκές ομάδες στις οποίες ανήκουν.

Υπάρχουν κάποιος αντίλογος βέβαια, από εμπαθείς φιλοαργεντίνους: δηλώνει ο The Drude στο μουντιαλικό και άξιο dribble and drink την αποστροφή του στο εν λόγω θέαμα. Στους Βραζιλιάνους (υπερόπτες, υψηλόμισθους λεγεωνάριους όπως τους λέει) που:

...κάνουν αυτά τα σιχαμένα τσαλιμάκια που απωθούν τον μέσο κεντροευρωπαίο προπονητή αλλά τα οποία ξετρελένουν την φυλή των διαφημιστών, παίζουν διάσπαρτοι σε κάθε άκρη του Γαλαξία, δεν έχουν ιδέα πως μυριζουν οι μασχάλες ούτε ενός από τους συμπαίκτες τους και η λέξη οργανωμένη σκληρή άμυνα τους είναι τόσο γνωστή όσο εμένα η συνταγή για το καλό μπουρδέτο με χέλι..

Τα περί διαφημιστών τα αντιπαρέρχομαι. Οι διαφημιστές γουστάρουν Βραζιλιάνους και τους χρησιμοποιούν στην διαφήμιση, για τον ίδιο λόγο που χρησιμοποιούν το σεξ στην διαφήμηση: πουλάνε. Οι Βραζιλιάνοι πουλάνε γιατί ακόμα και χωρίς καμία διαφήμιση ο κόσμος αυτούς θα πλήρωνε να πάει να δει και αυτούς περιμένει να τον ψυχαγωγήσουν. Δηλαδή επειδή το σεξ πουλάει θα πρέπει να το ρίξουμε στον ασκητισμό - ή ανάλογα επειδή η Βραζιλία πουλάει θα πρέπει να γουστάρουμε π.χ. τους Άγγλους;

Όσο για τους κεντροευρωπαίους προπονητές: είναι αυτοί που κλέβουν το παιχνίδι από τους παίχτες: φτάνει μια στιγμή και ένας Ροναλτίνιο για να διαλύσει τα καλοσχεδιασμένα πλάνα τους. Η επικράτηση των κεντροευρωπαίων (και νοτιοευρωπαίων πάντως) προπονητών, όταν συντελείται (π.χ. το μαύρο 82), αποτελεί ήττα της έμπνευσης απέναντι στην σκοπιμότητα, του ποδοσφαίρου-εργασία απέναντι στο ποδόσφαιρο-παιχνίδι. Σαν τέτοια θα πρέπει να εκλαμβάνεται και σαν τέτοια να πενθείται.

Δεν περιμένω από οπαδούς της Αργεντινής, της ομάδας του ενάμιση παικταρά στο παρελθόν και του Παγκοσμίου Κυπέλου που τους έστησε ο δικτάτορας το 1978, να εκτιμήσει το ποδοσφαιρικό μεγαλείο της Βραζιλίας, το οποίο προϋπήρχε των διαφημιστών και θα συνεχίσει να υπάρχει και μετά την Μεγάλη Πυρηνική Καταστροφή. Γνωρίζω επίσης πως ζω στην χώρα που ο Γάβρος παίρνει πρωτάθλημα και οι δέκα καλύτεροι ποδοσφαιριστές που έχει βγάλει τα τελευταία δέκα χρόνια η χώρα είναι αμυντικοί ή αμυντικά χαφ, με θλιβερές επιπτώσεις στο αισθητικό μας κριτήριο. Το ξέρω. Απλώς γράφω αυτό το σχόλιο για να καταθέσω τον λόγο που εκατομμύρια φίλαθλοι ανά τον κόσμο (τον Γαλαξία, το Σύμπαν) θα υποστηρίξουν την Βραζιλία και πάλι: Γιατί ο κόσμος γουστάρει αυτούς που εμφανώς γουστάρουν να παίζουν μπάλα και που έχεις την αίσθηση ότι θα παίζαν μπάλα ακόμα και αν θα έπρεπε να πληρώσουν για να το κάνουν. Γιατί το ποδόσφαιρο που μοιάζει να μην έχει υπολογισμούς και παίζεται "χύμα" από παικταράδες, είναι το ωραιότερο, ξεπερνά το ομαδικό παιχνίδι και γίνεται τέχνη - Τέχνη: κάτι για το οποίο ποτέ δεν θα κατηγορηθεί π.χ. η Εθνική Ιταλίας, ή η Εθνική του Βιντέλα.

Τέλος, γιατί οι λεγεωνάριοι (αντίθετα με... ποιους;) της Βραζιλίας είναι πιθανόν να αποτύχουν για όλους τους σωστούς λόγους να πάρουν το κύπελλο: γιατί δεν σκοτώνουν συστηματικά και κατόπιν σχεδίου στο ξύλο τους (συγκριτικά) ξυλοκόπους αντιπάλους τους, γιατί δεν γυρίζουν να φυλάξουν αποτέλεσμα και γιατί θα κάνουν την ντρίμπλα παραπάνω επειδή έτσι γουστάρουν.

Μια τελευταία προειδοποίηση: να φοβάστε το κακό μάτι του Βραζιλιάνου: Στο ιστορικό 3-2 της Ιταλίας επί της Βραζιλίας (την ημέρα δηλαδή που αποδείχθηκε πως Δεν Υπάρχει Θεός), σε καφενείο των Τρικάλων ο ένας (ανήθικος) οπαδός της Ιταλίας έβαζε στοίχημα με όλο το υπόλοιπο καφενείο υπέρ της Ιταλίας. Μάζεψε πολλά λεφτά. Μάζεψε όμως και κατάρες. Μια βδομάδα μετά την ώρα που μεταδιδόταν στην τηλεόραση συνέντευξη του Πάολο Ρόσσι, η θεία δίκη δρούσε: τον πάταγε αυτοκίνητο.

ΥΓ: Να ενώσω και εγώ την φωνή μου στην ηχηρή αποδοκιμασία (βλ. π.χ. 1, 2 και 3) του βαρετού, βλακώδους και χυδαίου goalywood: δεν φτάνει που η αισθητική του πρωϊνάδικου και της και καλά κεφάτης τηλεοπτικής παρέας έχει κατακλύσει τα κανάλια και την επικράτεια, πρέπει να τα φάμε στην μάπα και στο μουντιάλ - από το κρατικό κανάλι μάλιστα; Καλύτερα να έβαζαν την Μπήλιω Τσουκαλά με την Δρούζα να κάνει εκπομπή - τουλάχιστον δεν θα έκαναν καραγκιοζιλίκια.